Литературные переводы Варжапета Опции

[varjapet]

Так давно не был у вас, что просто стыдно незаметно подключиться обсуждениям. Надо что-нибудь ощутимое, чем смог бы искупить свою вину и откупиться от вашей кары.
Потому и решил обозначить своё возвращение представлением вашему интересу моих литературных переводов.
Тема в "Вардананке", в отличии от других форумов будет отличаться тем, что я постараюсь сделать доступным текст переводов для тех, кто по тем или иным причинам не в силе читать армянскую буквенность. (Одна очаровательная девушка из этого форума догадается, что тем самым я выполняю своё обещание, данное года 3 назад.

Начнем прямо с произведений, написанными пользователями форума "Вардананк":

Автор этого прекрасного стихотворения - наш Алексий

На звёздном небе погасло солнце,
Бросали тучи тень на оконце,
Стекали глыбы, струились камни,
И в сети рыбы стремились сами.
Никто не видел, как вышел месяц,
Никто не слышал призывных песен.
И мокрый дождик упал на крышу,
И был художник водой насыщен.
Смотрел художник в пустую банку,
Смотрел и видел цветные пятна.
Менялись пятна, смыкались веки,
Никто не помнил о человеке.

Он спал и видел свой сон приятный
Хотел вернуться туда, обратно,
Где в синем небе сияло солнце,
Бросали тучи град на оконце,
Сверкали камни, вздымались глыбы,
Из сети в море стремились рыбы.
И все смотрели, как всходит месяц,
Ловили звуки призывных песен.
И звонкий лучик упал на крышу,
И был художник огнём насыщен.
Сидел художник на важной встрече,
Сидел и слушал пустые речи.
Сменялись речи, смыкались веки.
Никто не помнил о человеке.

Он спал и видел свой сон приятный,
Хотел вернуться туда, обратно,
Где в мутном небе мерцает солнце,
Бросает ветер пыль на оконце,
Пылают глыбы, крошатся камни,
Всплывают рыбы вверх животами.
И все боятся, что выйдет месяц,
Забыты звуки весёлых песен.
И мёртвый голубь упал на крышу,
И был художник войной насыщен.
Стрелял художник из автомата
И видел в прорезь родного брата…
Струились слёзы, смыкались веки.
Никто не помнил о человеке.


Он спал и видел свой сон приятный,
Мечтал вернуться туда, обратно,
Где в белом небе повисло солнце,
На мир спокойно глядят оконца,
Надёжно в стены кладутся камни,
Летают птицы под облаками.
И тихо в воду глядится месяц,
И льются звуки хороших песен,
Под вечер сами сомкнутся веки,
И кто-то вспомнит о человеке



***



Արեգն է հանգել երկնքում մթին,
Ամպըն է թխպոտ ձայնում խենթ բքին.
Քամուց ճկվում են ծառերը անկամ.
Ձուկը՝ կամավոր ընկնում է ուռկան:
Դեպ լույս ընթանալ ոչ ոք չի ուզում,
Մեղեդին երգի էլ սիրտ չի հուզում...
Անձրևը կաթ-կաթ տանիքը թակեց,
Նկարչի մտոց կծիկը քակեց,
Խորհերին նրա տվեց լուռ ընթացք.
"Արարա՜ծ աստծո, քրտնաթոր, հև, թաց
Ո՞ւր ես սողոսկում անբիրտ, չորեքթաթ:
Երախդ՝ միշտ բաց, սիրտդ՝ նենգոտ, փակ
Հարա՜յ ես գցել, իրա՜ր ես անցել
Քո "մարդ" կոչումն ես իսպառ մոռացել:"

Խոհերին գերի՝ Վարպետը ննջեց.
Ու երազ տեսավ, տեսիլք մի տխեղծ.
Արեգն է փայլում, երկնքն է կապույտ:
Անամպ երկնքից տեղում է կարկուտ,
Քարերն են վառման, ցեխաջուրն է պարզ,
Ձուկն է ուռկանը լքում վազեվազ,
Լիալուսինն է հայացք հմայում,
Մեղեդին երգի՝ արցունք է քամում...
Ժխոր ու շքերթ փողոց-տանիքում,
Հիացքի շշունջ, սիրո մունջ երդում,
Ժիր պատանյակներ, դուստրեր գովական...
Բայց՝ նաև դեմքեր. բութ, ժողովական...
Տախտակ հայացքներ, ճառեր կեղծամիտ,
Ստրկամետ քծնանք, խրխինջ մի անմիտ՝
Քամակ են պատռում, իրար են անցել,
Ու Մ՜արդ լինելն են իրենց մոռացել:



Նա երազում իր այն հրաշք-հրեշավոր
Տեսավ բյուր պատկերք ճղճիմ-լուսավոր.
Տեսավ թուխպ երկինք՝ արևով փայլուն
Տեսավ փոշու ամպ, լազուր լուսամուտ,
Նազա՜նք խութերի, կեղտաջրի ե՜րթ,
Սատկած ձկների վտա՜ռ ցեխախեղդ...
Լուսնալույս հանգչուն, վհատ, բեկբեկված,
Կերկեր ու մարող մի երգ չերգված...
Տեսավ վիրավոր, թևատ աղավնի
Սպանդ տենչացող խուժան մի վայրի:
Արյան ցայտաղբյուր, զենքերի շաղափ,
Եղբայրասպան մի "հերոսամարտ":
Սեղանն էր մսուրք, ուտեստ էր հարդը,
Մարդու կույր աչքում կորել էր Մա՜րդը...

...Բայց մութն ու տիղմը ցրվեցին, անցան,
Երկինքը հագավ յոթգույն ծիածան:
Վարպետի հոգում հառնեց Երկիրն այն
Որտեղ շողում է Արեգը միայն.
Ուր կա խմորում, խինդ կա ու երկունք,
Ուր քարը քարին՝ թև է ու թիկունք,
Ուր դայլայլում են թռչունները ժիր,
Կա երգ, կա աղոթք, գրիչ կա ու գիր...
Ուր տեղ չունեն լիրբ գոռում, գոչյունը,
Ուր Մարդը գիտի իրեն կոչումը:


Areg'n e hangel yerk'nqum mtin,
Amp'n e tkhpot - dzaynum khent bqin:
Qamuc chkvum en carere ankam,
Dzuke kamavor enknum e urkan...
Dep luys entanal voch voq chi uzum,
Meghedin yergi el sirt chi huzum.
...Andzreve kat-kat taniqe takec -
Varpeti mtoc kciqe qakec,
Khoherin nra tvec lur entacq:
"Ararac astco, qrtnator, hyev, tac
Ur es soghoskum anbirt, choreqtat?..
Yerakhd misht bac, sirtd - nengot, pak,
Haray es gcel, irar es ancel -
Qo "mard" kochumn es ispar moracel!.."

Khoherin geri Varpete nndjec...
U, yeraz tesav - tesilq mi tkheghc, -
Aregn e paylum, yerkinqn e kapuyt,
Anamp yerknqic teghum e karkut...
Qarern en varman! cekhadjurn e parz,
Dzukn e urkane lqum vazevaz,
Lialusinn e hayacq hmayum,
Meghedin yergi - arcunq e qamum...
Jkhor u shqert poghoc-taniqum,
Hiacqi shshundj, siro mundj yerdum...
Jir patanyakner, dustrer govakan...
Bayc, nayev demqer but! joghovakan!..
Takhtak hayacqner, carer keghcamit,
Strkamet qcnanq, khrkhindj mi anmit, -
Qamak en patrum, irar en ancel
U "mard" lineln en irenc moracel...


Na yerazum ir hrashq-hreshavor
Tesav byur patkerq - chghchim, lusavor...
Tesav tukhp yerkinq - aryevov paylun,
Tesav poshu amp, lazur lusamut,
Nazanq khuteri, keghtadjri yert!..
Satkac dzkneri vtar cekhakheghd...
Lusnaluys - hangchun, vhat, bekbekvac,
Kerker u marogh mi yerg ch'yergvac!..
Tesav viravor, tyevat aghavni...
Spand tenchacogh khujan mi vayri,
Aryan caytaghbyur, zenqeri shaghap,
Yeghbayraspan mi "herosamart!"...
Seghann er msurq, utest er harde,
Mardu kuyr achqum korel er Marde...

...Bayc mutn u tighme crvecin, ancan
Yerkinqe hagav yotguyn ciacan.
Varpeti hogum harnec Yerkirn ayn -
Vortegh shoghum e arege miayn:
Ur ka khmorum, khind ka u yerkunq,
Ur qare qarin tyev e u tikunq,
Ur daylaylum en trchunnere jir,
Ka yerg, ka aghotq, grich ka u gir...
...Ur tegh chunen lirb gorum-gochyune,
Ur Marde giti iren kochume.

Сообщение отредактировал varjapet - 6.4.2011, 15:10

[Айк]

Так давно не был у вас, что просто стыдно незаметно подключиться обсуждениям. Надо что-нибудь ощутимое, чем смог бы искупить свою вину и откупиться от вашей кары.

Вовремя успел, тебя уже хотели забанить (Фрейзи в основном и Давид тоже настаивал)...
Но я был против!

Сообщение отредактировал Айк - 6.4.2011, 18:06

[ДАВИД]

Вовремя успел, тебя уже хотели забанить (Фрейзи в основном и Давид тоже настаивал)...
Но я был против!

Врешь Нечистая.

[varjapet]

Я запомню тебя, чтоб найти через сотни лет

Я запомню тебя, чтоб найти через сотни лет
Чтоб когда-нибудь вместе камин растопить стихами
С головой завернуться в коричневый мягкий плед
И заполнить разлуку известными нам штрихами

Я запомню тебя, чтоб при встрече тепло обнять
Чтоб насквозь пропитаться твоей пеленой прохлады
Чтоб за все эти годы друг друга простить… понять
Чтобы взять кочергу и собрать угольки баллады

Я запомню тебя, чтоб при встрече легко солгать:
«Я совсем не скучал в этом обществе светских пташек
И вообще, ты прости, мне к другой пора убегать»
А в ответ: «Посмотри! Изумительна роспись чашек»

Я запомню тебя, чтоб больнее было терять
Чтоб кому-то сказать: «Извини, я влюблен в другую»
Чтобы ночью тайком целовать золотую прядь
И отчаянно - больно унизить тебя нагую…

автор - Саша Бес



Ես քո պատկերը կմտապահեմ.




Ես քո պատկերը կմտապահեմ անվերջ ու հավետ,
Որ մոխիր դառած օջախը վառվի կրքով մեր անսանձ.
Որ ծածկոցի տակ, ասես՝ քո տաքուկ ծոցում ծվարեմ
Ու հիշեմ ցավով բաժանումը մեր. վիշտ, խանդ ու կասկած:

Ես քո պատկերը կմտապահեմ՝ որ գգվենք մենք ջերմ.
Որ ես եղյամիդ գերող սառնությամբ ներծծվեմ իսպառ.
Որ բաժան ապրած, այսինքն՝ չապրա՛ծ օրերը հիշենք,
Մեղանչենք, ներենք, նաև՝ զրուցենք ժպիտով անբառ:

Կմտապահեմ պատկերդ, որ քեզ ես ստե՛մ նաև.
"Գեղուհի կանայք գի՜րկս են նետվել ամենքին ի տես..."
"...Աշխարհիկ տիկնանց ջոկատնե՜ր եմ ես ամբողջ հմայել..."
Իսկ դու՝ "Թասի այս նախշը ձեռաներկ՝ հրա՜շք է ասես..."

Կմտապահեմ, որ թե կորցնեմ՝ ցավից մղկտամ.
Որ օտար գրկից՝ ճչամ. "...ների՜ր ինձ... Ես քե՛զ եմ սիրում..."
Որ գիշե՜րն ի լույս շունչս ոսկեզոծ ծամերին քո տամ,
Անողոք լլկեմ մարմինդ՝ հանց մի հուսահատ արու...

Es qo patkere k'mtapahem anverdj u havet,
Vor mokhir darac odjakhe varenq krqov mer ansandz,
Vor cackoci tak, ases, qo taquk cocum cvarem
U hishem cavov bajanume mer - visht, khand u kaskac.

Es qo patkere k'mtapahem, vor ggvenq menq djerm,
Vor es eghyamid gerogh sarnutyamb nerccvev ispar,
Vor bajan aprac, aysinqn - chaprac orere hishenq,
Meghanchenq, nerenq, nayev zrucenq jpitov anbar.

K'mtapahem patkerd, vor qez yes ...stem nayev:
"Aznvacegh kanayq girk's en netvel - amenqin i tes!..
Ashkharhik tiknanc dasakner em yes amboghdj hmayel..."
Isk du: "Tasi ays nakhshe dzeranerk - hrashq e ases!"

K'mtapahem, vor te korcnem - cavic mghktam!..
Vor otar grkic chcham: "Nerir indz, yes qez em sirum!"
Vor gishern i luys shunchs voskezoc camerin qo tam,
Anoghoq llkem marmind, hanc mi husahat aru...

[varjapet]

Владимир Высоцкий

"Если друг оказался вдруг..."

(думаю нет нужды приводить оригинал, эту песню все знаем наизусть)


Թե մոտիկ ընկերդ հանկարծ
Հոգուդ մեջ գցել է կասկած,
ՈՒ ներսդ կրծում է միտքը գորշ.
Ընկե՞ր է նա քեզ, թե՝ ոչ, -

Մի՛ մեկուսացիր նրանից,
Առ հետդ, տար դեպի վեհանիստ
Լեռան սեգ գագաթը սառցակալ,-
Անդ, գտիր պատասխան:

Թե տեսքը սիգապանծ լեռան,
Չապշեցնի, չգերի նրան,
ՈՒ թե, սառցին ոտք չկոխած՝
Ընկրկի, սուրա ցած,-

Ասել է, թե կողքիդ, ցավոք,
Անձ է մի օտար, վեհերոտ,
Որը, փորձության չի գնում,
ՈՒմ՝ երգեր չեն ձոնում:

Թե խեղդած նա տնքոց ու հառաչ,
Մունջ, գնա փորձությանն ընդհառաջ,
ՈՒ երբ քեզ փրկելու պահ ծագի՝
Նա անձը վտանգի, -

Թե՝ նետվի դեպ բարձունք, հանց ի մարտ,
ՈՒժաթափ, բայց՝ արբած ու հպարտ,
Չընկրկի, վեր ձգտի անվարան, -
Վստահի՛ր դու նրան:

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Te motik enker'd hankarc
Hogut medj gcel e kaskac
U krcum e ners'd mitqe gorsh -
Enker e na qez, te voch, -

Mi mekusacir nranic,
Ar het'd, tar depi vehanist
Leran seg gagate sarcakal,
And, gtir pataskhan,

Te tesqe sigapanc leran
Chapshecni, ch'geri nran
U te sarcin votq ch'kokhac
Enkrki, sura cac, -

Asel e te koghqid, cavoq,
Andz e mi otar, veherot ,
Vore porcutyan chi gnuv,
Um - yerger chen dzonum,

Te kheghtac na tnqoc u harach,
Mundj gna porcutyann entaradj
U yerb qez prkelu pah cagi, -
Na andze vtangi, -

Te netvi dep barcunq, hanc i mart,
Ujatap, bayc arbac u hpart,
Ch'enkrki, ver elni anvaran, -
Vstahir du nran...

[varjapet]

Леонид Филатов

Про Федота-стрельца, удалого молодца.

СКАЗКА ДЛЯ ТЕАТРА



(По мотивам русского фольклора)



Скоморох-потешник

Верьте аль не верьте, а жил на белом свете Федот-стрелец, удалой
молодец. Был Федот ни красавец, ни урод, ни румян, ни бледен, ни богат, ни
беден, ни в парше, ни в парче, а так, вообче. Служба у Федота -- рыбалка да
охота. Царю -- дичь да рыба, Федоту -- спасибо. Гостей во дворце -- как
семян в огурце. Один из Швеции, другой из Греции, третий с Гавай -- и всем
жрать подавай! Одному -- омаров, другому -- кальмаров, третьему -- сардин, а
добытчик один! Как-то раз дают ему приказ: чуть свет поутру явиться ко
двору. Царь на вид сморчок, башка с кулачок, а злобности в ем -- агромадный
объем. Смотрит на Федьку, как язвенник на редьку. На Федьке от страха
намокла рубаха, в висках застучало, в пузе заурчало, тут, как говорится, и
сказке начало...

Царь

К нам на утренний рассол
Прибыл аглицкий посол,
А у нас в дому закуски --
Полгорбушки да мосол.

Снаряжайся, братец, в путь
Да съестного нам добудь --
Глухаря аль куропатку,
Аль ишо кого-нибудь.

Не смогешь -- кого винить? --
Я должон тебя казнить.
Государственное дело --
Ты улавливаешь нить?..

Федот

Нешто я да не пойму
При моем-то при уму?..
Чай, не лаптем щи хлебаю,
Сображаю, что к чему.

Получается, на мне
Вся политика в стране:
Не добуду куропатку --
Беспременно быть войне.

Чтобы аглицкий посол
С голодухи не был зол --
Головы не пожалею,
Обеспечу разносол!..

Скоморох-потешник

Слово царя тверже сухаря. Пошлет на медведя -- пойдешь на медведя, а
куда деваться -- надо, Федя! Или дичь и рыба -- или меч и дыба. Обошел Федот
сто лесов, сто болот, да все зазря -- ни куропатки, ни глухаря! Устал, нет
мочи, да и дело к ночи. Хоть с пустой сумой, а пора домой. Вдруг видит --
птица, лесная голубица, сидит, не таится, ружья не боится...

Федот

Вот несчастье, вот беда,
Дичи нету и следа.
Подстрелю-ка голубицу,
Хоть какая, да еда!

А вообче-то говоря,
Голубей ругают зря.
Голубь -- ежели в подливке --
Он не хуже глухаря!..

Голубица

Ты, Федот, меня не трожь,
Пользы в энтом ни на грош,--
И кастрюлю не наполнишь,
И подушку не набьешь.

Чай, заморский господин
Любит свежий галантин,
А во мне какое мясо,
Так, не мясо, смех один!..

Федот

То ли леший нынче рьян,
То ли воздух нынче пьян,
То ли в ухе приключился
У меня какой изъян?

То ль из царских из окон
Оглашен такой закон,
Чтобы птицы говорили
Человечьим языком?..

Голубица

Не твори, Федот, разбой,
А возьми меня с собой.
Как внесешь меня в светелку
Стану я твоей судьбой.

Буду шить, стирать, варить,
За обиды не корить,
И играть тебе на скрипке,
И клопов тебе морить!..

Федот

Что за притча -- не пойму?..
Ладно, лезь ко мне в суму!..
Там, на месте, разберемся,
Кто куды и что к чему!

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------



Զ Վ Ա Ր Ճ Ա Ր Ա Ր.

Թե կուզեք - հավատացեք, թե չեք ուզի - դուք գիտեք. կա՜ր-չկա՜ր
երկրում ձեզ ծանոթ, մի որսորդ. անունը՝ Ֆեդոտ: Ֆեդոտն, էնքան սիրուն չէր,
բայց դե՝ չէր էլ անճոռնի; ամենևին գիրուկ չէր, բայց դե՝ ոչ էլ չոփուռ մի: Ոչ հարուստ
էր, ոչ՝ աղքատ, ոչ վստահ էր, ոչ՝ վհատ, ոչ մի այր էր պետական, այլ էնպես -
սովորական:
Ֆեդոտն ուներ երկու գործ. ձկնորսություն, մեկ էլ՝ որս: Որսը պալատ էր
բերում, թագավորին հանձնում: Թագավորն էլ, էդ միսը՝ հյուրերին էր կերցնում:
Հյուրերը՝ ատլա՜ս հագած, ոսկի ադամանդ կապա՜ծ, մեկը՝ Հնդկաստանի՜ց,
մյուսը՝ Հունաստանի՜ց, մեկը իշխան, մյուսը՝ դեսպան, մեկը ահել, մյուսը՝ ջահել, զրույցի մեջ՝ բարեհաճ, ուտելու մեջ՝ քմահաճ: Մեկին
տուր թարմ խեցգետին, մյուսին՝ տնական երշիկ, մեկը կուզե ձկնապուր, իսկ մյուսը՝
խոզապուխտ: ՈՒ ամենքին մի՛ որսորդ - խեղճ ու կրակ մի Ֆեդոտ:
Ահա, հերթական անգամ, ապսպրել է արքան. "Ֆեդո՛տ, վաղ լուսաբացին,
եկ, պալատ ներկայացիր:"
Թագավորը - թիզ ու կես, գլուխը՝ մատնոց ասես: Միջի թույնը ու մաղձը շատ
է, քան իր զանգվածը: Նայում է մեր հերոսին - քանց թուրքը՝ խոզի մսին:
Ֆեդոտը վախից քրտնեց, գույնը գցեց, սփրդնեց, հոնքն՝ սկսեց դողալ, աչքը՝
սկսեց խաղալ, փորից ամպրո՜պ հնչեց... Էստեղ՝ հեքիաթն սկսե՜ց:

Թ Ա Գ Ա Վ Ո Ր

Ճաշկերույթ պիտ տանք մենք ճոխ՝
Անգլի՜ո դեսպանին հաճո:
Իսկ հյուրասիրել - կարող ենք
Միայն երեկվա ճաշով;

Էնպես որ, զենքդ կապիր
ՈՒ անտառ ճամփա ընկիր:
Այծամ, կաքավ, կամ՝ խլահավ,
Մի խոսքով, մի բան խփի՛ր:

Թե որ դատարկ եկար տուն -
Քեզ զնդանն է սպասում:
Երկրի բա՜խտի հետ ես խաղում.
Ջոկո՞ւմ ես, ինչ եմ ասում:

Ֆ Ե Դ Ո Տ

Ջոկում եմ, ջոկում, արքա,
Դանդալոշ չեմ, կամ՝ հակա:
Երկրի շահը գետնով չե՛մ տա,
Կձգտեմ, խնդիր չկա:

Ստացվում է. Ռուսիան
Ինձ հետ է կապել հույսը:
ՈՒ թե ես կաքավ չխփեմ -
Պատերազմը անխույս է:

Որ հյուրը քո անվանի
Սովից՝ համը չհանի -
Խոստանում եմ ապահովել
Մսի լայն տեսականի:

Զ Վ Ա Ր Ճ Ա Ր Ա Ր

Թագավորի ասածը, նույնն է՝ թե թրի հարվածը: Ասեց՝ "գնա՛ արջաորս",
պիտի հետևես անխոս: Նրա հետ չե՛ս մեկնի ոտք, պետք է ենթարկվես, Ֆեդո՛տ:
Կամ պիտ որսես ձուկ, թռչուն, կամ՝ դառնաս դիակ անշունչ:
Ֆեդոտը տվեց-անցավ գետեր, սարեր ու անտառ, չհանդիպեց ո՛չ կաքավ, ո՛չ շլդիկ, ո՛չ խլահավ: Իջավ մթնոտ իրիկուն, ժամանակն է՝ դառնալ տուն:
Մեկ էլ՝ դիմացի ծառին, թառած տեսավ աղավնուն. նստել, չի ուզում թռչի,
որսորդը՝ հեչ պետքը չի:

Ֆ Ե Դ Ո Տ.

Էս ի՞նչ փորձանք-չարիք է.
Չքվել է բարելիքը:
Մնաց, էս աղավնին խփեմ,
Լավ, թե վատ՝ ուտելիք է:

Թե ծուռ նստենք, դուզ խոսենք՝
Աղավնու որսն էլ որս է -
Աղավնին, թե խելքով եփես,
Շատ էլ լավ, համով միս է:

Ա Ղ Ա Վ Ն Ի

Ֆեդոտ, ինձնից հեռու կաց,
Հրացանդ՝ ձգիր ցած:
Իմ մսով փոր չես լցնի,
Ոչ էլ՝ փետուրովս՝ բարձ:

Կուզե հյուրն են առնական
ՈՒտեստ՝ հյութե՜ղ, պատվակա՜ն,
Իսկ իմ մսից՝ չի կշտանա
Անգամ մեկ շունչ իգական:

Ֆ Ե Դ Ո Տ.

Կամ՝ ջադուն է մաղ պտտել,
Կամ՝ աղքատն է գանձ գտել,
Կամ էլ, էլի, ականջիս մեջ
Ականջփորուկ է մտել:

Կամ՝ մեր արքան անօրեն,
Հռչակել է նոր օրենք,
Որ թռչունները մարդկային
Լեզվով խոսել սովորեն:

Ա Ղ Ա Վ Ն Ի.

Արյուն թափելուց անցիր,
Ինձ՝ դարձրու քո հացին:
Հենց, շեմքիցդ ներս մտցնես -
Ես քո կինն եմ, իմացիր:

Քեզ նոր հագուստ կկարեմ,
Կարագ, չորթան կհարեմ:
Ինձ "ցավ" ասես - "ջան" կլսես,
Ես՝ զիջող ու անչար եմ:

Ֆ Ե Դ Ո Տ.

Չեմ հասկանում. ի՞նչ անեմ...
Լա՛վ, արի քեզ տուն տանեմ -
Էնտեղ, հանգիստ ու անշտապ,
Մի որոշում կհանեմ:

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ZVARCHARAR

Te kuzeq - havataceq, te cheq uzi - duq giteq: Kar-chkar yerkrum dzez canot mi vorsord, anune - Fedot. Fedotn enqan sirun cher, bayc de, cher el anchorni. Amenyevin giruk cher, bayc de, voch el chopur mi. Voch harust er, voch aghqat, voch vstah er, voch - vhat, voch mi ayr er petakan, ayl enpes, sovorakan. Fedotn uner yerku gorc: dzknorsutyun, mek el - vors. Vorse palat er berum - tagavorin hancnum. Tagavorn el ed mise - hyurerin er kercnum. Hyurere - atlas hagac, voski-adamand kapac, meke - Hndstanic, myuse - Hunastanic, meke - ishkhan, myuse - despan, meke - ahel, myuse - djahel, zruyci medj - barehach, utelu medj - qmahach. Mekin tur tarm khecgetin, myusin - tnakan yershik, meke kuze dzknapur, isk myuse - khozapukht. U, amenqin mi vorsord - kheghch u krak mi Fedot.
Aha, hertakan angam, apsprel e arqan: "Fedot, vagh lusabacin, yek, palat nerkayacir!"
Tagavore - tiz u kes, glukhe - matnoc ases. Midji tuyne u maghdze - shat e, qan ir zangvace. Nayum e mer herosin - qanc turke - khozi msin. Fedote vakhic qrtnec, guyne gcec, sprdnec, honqe sksec doghal, achqe sksec khaghal, poric ...amprop hnchec... Estegh heqiatn - sksec!!!

TAGAVOR
-----------

Chashkeruyt pit tanq menq chokh
Anglio despanin hacho!
Bayc, hyurasirel karogh enq
Mimiayn - t'tvac chashov.

Enpes vor, zenqd kapir
U antar champa enkir.
Aycyam, kaqav, kam khlahav
Mi khosqov - mi ban khpir!

Te vor datark yekar tun -
Qez zndann e spasum!
Yerkri bakhti het es khaghum!
Djokum es, inch em asum?

FEDOT
---------

Djokum em, djokum, arqa,
Dandalosh chem, kam - haka.
Yerkri shahe getnov chem ta,
Kdzgtem, khndir chka!

Stacvum e Russian
Indz het e kapel huyse
U te yes kaqav chkhpem -
Paterazme ankhuys e...

Vor hyure qo anvani
Sovic hame ch'hani -
Khostanum em apahovel
Msi layn tesakani!

ZVARCHARAR
-----------------

Tagavori asace - nuynn e, te t'ri harvace. Asec: "Gna ardjavors!" - piti heteves ankhos. Nra het ches mekni votq, petq e yentarkves, Fedot! Kam pit vorses dzuk, trchun, kam - darnas diak anshunch!
Fedote tvec, ancav geter, sarer u antar - ch'handipec voch kaqav, voch - shldik, voch - khlahav. Idjav mtnot irikun, jamanakn e - darnal tun. Mek el, dimaci carin, trsav tarac aghavnin. Nstel, chi uzum trchi, vorsorde hech petke chi.

FEDOT
----------

Es inch porcanq-chariq e?
Chqvel e bareliqe!
Mnac es aghavnin khpem.
Lav te vat - uteliq e.

Te cur nstenq - chisht khosenq,
Aghavnu vorsn el - vors e.
Aghavnin, te khelqov yepes -
Shat el lav uteliq e.

AGHAVNI
-------------

Fedot, indznic heru kac,
Hracan'd dzgir cac!
Im msov por ches lc'ni,
Voch el peturov's - barc.

Kuze hyurn en arnakan
Utest hyutegh, patvakan!
Isk im msic chi k'shtana
Angam mek shunch igakan.

FEDOT
----------

Kam djadun e magh pt'tel,
Kam aghqatn e gandz gtel,
Kam el, eli akandjis medj
Akandjporuk e mtel.

Kam mer arqan anoren
Hrchakel e nor orenq,
Vor trchunnere mardkayin
Lezvov khosel sovoren.

AGHAVNI
-----------

Aryun tapeluc ancir,
Indz darcru qo hacin.
Henc shemqic'd ners mtcnes -
Yes qo kinn em, imacir.

Qez nor hagust k'karem,
Karag, chortan k'harem,
Indz "cav!" ases - "djan!" k'lses.
Yes zidjogh u anchar em.

FEDOT
---------

Chem haskanum, inch anem?
Lav, ari, qez tun tanem.
Entegh hangist u anshtap
Mi voroshum k'hanem.

Сообщение отредактировал varjapet - 7.4.2011, 9:25

[varjapet]

Скоморох-потешник

Принес Федот горлинку к себе, значит, в горенку. Сидит невесел,
головушку повесил. И есть для кручины сурьезные причины. Не сладилась охота
у нашего Федота. А царь шутить не любит -- враз башку отрубит. Сидит Федот,
печалится, с белым светом прощается. Вспомнил про птицу, лесную голубицу.
Глядь -- а средь горенки заместо той горлинки стоит красна девица, стройная,
как деревце!..

Маруся

Здравствуй, Федя!.. Ты да я --
Мы теперь одна семья.

Я жена твоя, Маруся,
Я супружница твоя.

Что молчишь, мил-друг Федот,
Как воды набрамши в рот?..
Аль не тот на мне кокошник,
Аль наряд на мне не тот?..

Федот

На тебя, моя душа,
Век глядел бы не дыша,
Только стать твоим супругом
Мне не светит ни шиша!..

Был я ноне -- чуть заря --
На приеме у царя,
Ну и дал мне царь заданье
В смысле, значит, глухаря.

Хоть на дичь и не сезон --
Спорить с властью не резон:
Ладно, думаю, добуду,
Чай, глухарь, а не бизон.

Проходил я цельный день,
А удачи -- хоть бы тень:
Ни одной сурьезной птицы,
Все сплошная дребедень!..

И теперь мне, мил-дружку,
Не до плясок на лужку --
Завтра царь за энто дело
Мне оттяпает башку.

А такой я ни к чему
Ни на службе, ни в дому,
Потому как весь мой смысел
Исключительно в уму!..

Маруся

Не кручинься и не хнычь!
Будет стол и будет дичь!
Ну-ко станьте предо мною,
Тит Кузьмич и Фрол Фомич!

(Маруся хлопает в ладоши -- появляются два дюжих молодца)

Коли поняли приказ --
Выполняйте сей же час!

Молодцы

Не извольте сумлеваться,
Чай, оно не в первый раз!..

Скоморох-потешник

А царь с послом уже сидят за столом. Рядом -- ты глянь-ка! -- царевна
да нянька. И все ждут от Феди обещанной снеди. Какая ж беседа без сытного
обеда? А на столе пусто: морковь да капуста, укроп да петрушка -- вот и вся
пирушка. Гость скучает, ботфортой качает, дырки на скатерти изучает. Царь
серчает, не замечает, как Федьку по матери величает. Вдруг -- как с неба:
каравай хлеба, икры бадейка, тушеная индейка, стерляжья уха, телячьи потроха
-- и такой вот пищи названий до тыщи! При эдакой снеди -- как не быть
беседе!..

Царь

Вызывает антирес
Ваш технический прогресс:
Как у вас там сеют брюкву --
С кожурою али без?..

Посол

Йес!

Царь
Вызывает антирес
Ваш питательный процесс:
Как у вас там пьют какаву --
С сахарином али без?..

Посол

Йес!

Царь

Вызывает антирес
И такой ишо разрез:
Как у вас там ходют бабы --
В панталонах али без?

Посол

Йес!

Нянька

Постеснялся хоть посла б!..
Аль совсем башкой ослаб?..
Где бы что ни говорили --
Все одно сведет на баб!

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Զ Վ Ա Ր Ճ Ա Ր Ա Ր.

Բերեց Ֆեդոտը էդ թռչունը տուն: Մոլոր նստել է, արցունք է թափում:
ՈՒ, զուր չի կախել նա իր մռութը, իրոք, հերոսի մեր բանը բուրդ է. տուն է
եկել նա որսից ձեռնունայն, շուն-թագավորն էլ՝ ծարավ է արյան: Նայես Ֆեդոտին -
մեղքդ է գալիս, նստել, էս կյանքին հրաժեշտ է տալիս: Մի կես բուռ ցորեն շաղեց
սեղանին, որ գոնե քջուջ անի աղավնին: ՈՒ հանկարծ... Աչքերին իր չի հավատում... Մի լո՜ւյս-աղջիկ է շրջում տնակում:

Մ Ա Ր Ո Ւ Ս Յ Ա.

Բարով ծլե՜նք, զորանա՜նք,
Երկուս ենք մենք - տա՜ս դառնանք,
Ես՝ քո կինն եմ, Մարուսյան,
Մի բարձի մենք ծերանանք:

Ասա՛, խոսի՛ր, սուս մի՛ կաց,
Կիսվի՛ր հետս, սիրտդ բա՛ց...
Թե՞, հոգուդ մեջ ես տեղ չունեմ,
Թե՞, չունեմ արժան պահվածք:

Ֆ Ե Դ Ո Տ.

Չէ՛, հոգիս, աստված վկա,
Ինչ ունես՝ դուրըս կգա,
Բայց, քեզ կողակից կարգվել -
Մի գրամ էլ ա՝ հույս չկա.

Չէր ընկել լուսը գետին -
Արքան կանչեց ինձ նիստի:
Ասաց. "Ֆեդոտ, ճամփա բռնիր
Խլահավի դու որսի:"

Որսի հե՜չ հարմար պահ չի,
Բայց՝ դե ծառան ի՞նչ վիճի:
Մտածեցի. -Լա՜վ, կփորձեմ,
Խլահավ է հո ա՞րջ չի:

Տվի, անցա անտառը -
Բայց ի՞նչ... Բա՛խտս է դառը:
Արքան հիմա կատաղե՛լ է...
Ես՝ նրա տոհմածառը...

Սիրուն բան չի՛ արարքս,
Բայց, ինձ թո՛ղ, գնա՛, թանկըս,
Մեկ է՝ վաղը գժված արքան
Թռցնելո՛ւ է գանգս:

Իմ հույսը՝ իմ խելքն է
Որ գլխիս մեջ կքնե:
Էն, որ կմնամ անգլուխ -
Արքայի հեչ պե՜տքն է:

Մ Ա Ր Ո Ւ Ս Յ Ա.

Մի՛ տխրիր, ի՜մ չամիչ,
Կդըրստենք ամեն ինչ.
Ո՞Ւր եք, հապա, հանդես եկեք
Տիտ Կուզմիչ ու Ֆրոլ Ֆոմիչ:

Մարուսյան ծափ է զարկում, հայտնվում են երկու ջահել աժդահակ

Թե հլո՞ւ եք իմ խոսքին -
Հենց հիմա անցեք գործի:

Ա Ժ Դ Ա Հ Ա Կ Ն Ե Ր.

Ոչ մի վարկյան մի՛ կասկածեք,
Առաջին գործը հո չի՞:

Զ Վ Ա Ր Ճ Ա Ր Ա Ր.

Արքան ու դեսպանը լուրջ, նստել են սեղանի շուրջ: Արքայադուստրը
ներառյալ, մեկ էլ՝ դայակը պառավ: Բոլորի ուշք ու միտքը - համադամ ուտելիքն է.
Ի՞նչ խոսք ու զրույց հստակ - թե որ փորդ է դատարկ: Իսկ սեղանը - ծերից-ծեր
հնձած մի արտ է կարծես. մի-մի փունջ սամիթ ու դաղձ, էն էլ՝ թոշնած ու դեղնած:
Հյուրը՝ թթված որոճում, կոշիկի ճիտքն է ճոճում, արքան՝ կատաղած
ֆշշում, Ֆեդոտի մերն է հիշում... Մեկ էլ, ասես երկնքից, դարսվեցին իրար կից,
մինչ այդ՝ դատարկ սեղանին սև խավիար, հորած պանիր, է՜լ խորոված հնդկահավ,
է՜լ՝ կարմրախայտ ու կաքավ, հորթի թոքից տժվժիկ, միրգ, քաղցրեղե՜ն անուշիկ,
ուտեստներ հազա՜ր անուն, որ հալվում են բերանում: Քե՛ֆ արա, հրճվի՛ր
անվերջ... Զրույցն ընկավ հունի մեջ...

Թ Ա Գ Ա Վ Ո Ր.

Կներեք, առանձնապես -
Տնտեսական հարց տամ ձեզ.
Դուք շաղգամը ո՞նց եք տնկում.
Կաշին քերթա՞ծ, թե՝ էնպես:

Ա Ն Գ Լ Ի Ո Դ Ե Ս Պ Ա Ն.

Յե՛ս:

Թ Ա Գ Ա Վ Ո Ր.

Ներող եղեք հատկապես -
Համտեսական հարց տամ Ձեզ.
Ձեր թեյի մեջ շաքարավազ
Մե՞կ գդալ, թե՝ մեկուկե՞ս:

Ա Ն Գ Լ Ի Ո Դ Ե Ս Պ Ա Ն.

Յե՛ս:

Թ Ա Գ Ա Վ Ո Ր.

Չնեղանաք անձնապես,
Մի հարց ևս. ինձնից՝ Ձեզ.
Ձեր կնանիք հյուր են գնում
Վարտիք հագա՞ծ, թե՝ էնպես...

Դ Ա Յ Ա Կ.

Ամո՛թ քեզ ու նախատիք,
Գլխիդ հագցնեմ վարտիք:
Էն, որ խելքդ թռցրել ես -
Զուր չե՛ն փսփսում մարդիկ:

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ZVARCHARAR
-----------------

Berec Fedote ed trchune tun. Molor nstel e - arcunq e tapum. U zur chi kakhel na ir mrute, jroq, herosi mer bane burd e: Tun e yekel na vorsic dzernunayn. Sun-tagavorn el - carav e aryan. N yes vorsordin - meghqd e galis: nstel, es kyanqin hrajesht e talis. Mi kes bur coren shaghec seghanin, vor gone qdjudj ani aghavnin... U hankarc!.. Achqin ir chi havatum... Mi luys aghdjik e shrdjum tnakum...

MARUSYA
------------

Barov clenq, zorananq,
Yerkus enq menq - tas darnanq!
Yes - qo kinn em, Marusyan.
Mi barci menq cerananq.

Asa, khosir, sus mi kac,
Kisvir hets, sirtd bac.
Te hogut medj yes tegh chunem?
Te chunem arjan pahvacq?

FEDOT
---------

Che, hogis, astvac vka -
Inch unes - dur's k'ga.
Bayc qez koghakic kargvel -
Mi gram el a - huys ch'ka.

Cher enkel luse getin -
Arqan kanchec indz nisti.
Asac: "Fedot, champa brnir
Khlahavi du vorsi!"

Vorsi hech harmar pah chi,
Bayc te caran inch vichi?..
Mtaceci: "Lav, k'porcem,
Khlahav e, ho arch chi?"

Tvi, anca antare!
Bayc inch? Bakht's e dare...
Arqan hima kataghel e...
Yes nra tohmacare...

Sirun ban chi ararq's,
Bayc indz togh, gna, tank's!..
Mek e, vaghe gjvac arqan
Trcnelu e gang's...

Im huyse - im khelq'n e
Vor glkhis medj k'qne.
En, vor k'mnam anglukh -
Arqayi hech petq'n e?..

MARUSYA
--------------

Mi tkhrir, im chamich,
K'drstenq amen inch!
Ur eq? Hapa, handes yekeq
Tit Kuzmich u Frol Fomich!

(Marusyan cap e zarkum, haytnvum en yerku djahel ajdaha)

Te hlu eq im khosqin -
Henc hima anceq gorci!

AJDAHANER
--------------

Voch mi varkyan mi kaskaceq!
Arachin gorce ho chi?

ZVARCHARAR
----------------

Arqan u despane lurdj, nstel en seghani shurdj. Arqayadustre neraryal, mek el - dayake parav. Bolori ushq u mitqe - hamadam uteliqn e. Inch khosq u zruyc hstak, te vor por'd e datark. Isk seghane - ceric cer hndzac mi art e karces: Mi-mi pundj samit u daghdz, en el, toshnac u deghnac.
Hyure t'tvac vorochum, koshiki chitq'n e chochum, arqan kataghac fshshum - Fedoti mern e hishum...
Mek el, ases yerknqic, darsvecin irar kic, minch ayd - datark seghanin sev khaviar, horac panir, El khorovac hndkahav, el karmrakhayt u kaqav, horti toqic tjvjik, mirg, qaghcreghen anushik, utestner hazar anun, vor halvum en beranum. Qef ara, hrchvir anverch!.. Zruycn enkav huni medj...

TAGAVOR
------------

K'nereq arandznapes,
Tntesakan harc tam dzez:
Duq shaghgame vonc eq tnkum, -
Kashin qertac, te enpes?

ANGLIACI DESPAN
----------------------

Yes!

TAGAVOR
------------

Nerogh yegheq hatkapes,
Hamtesakan harc tam dzez:
Dzer teyi medj shaqaravaz
Mek gtal, te mekukes?

ANGLIACI DESPAN
-----------------------

Yes!

TAGAVOR
------------

Mi enduneq andznapes,
Es harce - arandznapes:
Dzer knaniq hyur en gnum
Vartiq hagac, te enpes?

ANGLIACI DESPAN
----------------------

Yes!

DAYAK
--------

Amot qez u nakhatiq!
Glkhid hagcnem vartiq!
En, vor khelq'd t'rcrel es -
Zur chen p'sp'sum mardiq!

[varjapet]

Царь

Ты опять в свою дуду?
Сдам в тюрьму, имей в виду!
Я ж не просто балабоню,
Я ж политику веду!

Девка эвон подросла,
А тоща, как полвесла!
Вот и мыслю, как бы выдать
Нашу кралю за посла!

Только надо пользы для
Завлекать его не зля --
Делать тонкие намеки
Невсурьез и издаля.

Нянька

Да за энтого посла
Даже я бы не пошла,--
Так и зыркает, подлюка,
Что бы стибрить со стола!

Он тебе все "Йес" да "йес",
А меж тем все ест да ест.
Отвернись -- он пол-Расеи
Заглотнет в один присест!

Царь

Али рот себе зашей,
Али выгоню взашей!
Ты и так мне распужала
Всех заморских атташей!

Даве был гишпанский гранд,
Уж и щеголь, уж и франт!
В кажном ухе по брильянту --
Чем тебе не вариянт?

Ты ж подстроила, чтоб гость
Ненароком сел на гвоздь,
А отседова у гостя --
Политическая злость!..

Нянька

Как же, помню!.. Энтот гранд
Был пожрать большой талант:
С головою влез в тарелку,
Аж заляпал жиром бант!

Что у гранда не спроси --
Он, как попка,-- "си" да "си",
Ну а сам все налегает
На селедку иваси!

Царь

Я за линию твою
На корню тебя сгною!
Я с тобою не шуткую,
Я сурьезно говорю!

Из Германии барон
Был хорош со всех сторон,
Дак и тут не утерпела --
Нанесла ему урон.

Кто ему на дно ковша
Бросил дохлого мыша?
Ты же форменный вредитель,
Окаянная душа!..

Нянька

Да уж энтот твои барон
Был потрескать недурен!
Сунь его в воронью стаю --
Отберет и у ворон.

С виду гордый -- "я-а" да "я-а",
А прожорлив, как свинья,
Дай солому -- съест солому,
Чай, чужая, не своя!..

Царь

Ну, шпиенка, дай-то срок --
Упеку тебя в острог!
Так-то я мужик не злобный,
Но с вредителями строг.

Вот ответь мне -- слов не трать!
Где царевне мужа брать?
Чай, сама, дурында, видишь --
Женихов у ей не рать!

Кабы здесь толпился полк --
В пререканьях был бы толк,
Ну а нет -- хватай любого,
Будь он даже брянский волк!..

Царевна

Коли ты в Расее власть,
Дак и правь Расеей всласть,
А в мою судьбу не суйся
И в любовь мою не влазь!

В доме энтих атташе
По сту штук на этаже,
Мне от их одеколону
Аж не дышится уже!..

Царь

Коль любовь и вправду зла,
Дак полюбишь и посла.
А попутно мне поправишь
И торговые дела.

Я под энтот антирес
Сплавлю им пеньку и лес,
Вся обчественность согласна,
Только ты идешь вразрез!..

Царевна

Сколь бы ты не супил бровь --
Повторяю вновь и вновь:
Индивид имеет право
На слободную любовь!

Может, дело наконец
И дошло бы до колец,--
Кабы вдруг меня сосватал
Твой Федотушко-стрелец!..

Царь

Цыц, дуреха!.. Замолчи!..
Тесту место у печи!
Ну-ка, марш к себе в светлицу
И сольфеджию учи!

А проклятого стрельца,
Наглеца и подлеца,
Я плетьми да батогами
Враз отважу от дворца!..

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Թ Ա Գ Ա Վ Ո Ր.

Հերիք դուրս տաս, չաչանակ,
Բանտի ունես ախորժակ:
Խոսքերիս մեջ, քողարկված է
Քաղաքական նուրբ ակարկ.

Աղջիկս՝ հասակն առել,
Դառել է հին ցախավել:
Մի հունարով, պետք է նրան
Դեսպանի հետ նշանել:

ՈՒ ես հանգիստ, լուռ ու մունջ,
Քայլեր եմ ձեռնարկում լուրջ,
Որ սրա միտքը դարձնեմ
Իմ մտքի հետ համահունչ:

Դ Ա Յ Ա Կ

Դառնալ կինն էս բոշայի -
Իսկի ե՛ս չեմ հոժարի:
Էս մեր ուզած թեկնածուն չի՛-
Դու սրանից վազ արի:

Քթի տակ "յե՛ս, յե՛ս" կանի -
Բան չթողեց սեղանին:
Աչքդ թեքես՝ երերիդ կեսը
Կուլ կտա՝ "օ՜ֆ" չի անի

Թ Ա Գ Ա Վ Ո Ր.

Կամ լեզուդ քեզ կքաշես,
Կամ՝ պալատից կքշեմ:
Քո հովից է, որ խրտնում է
Արտերկրյա ատաշեն.

Հիշո՞ւմ ես իսպանացուն,
Նա է՞լ էր վատ թեկնածու,
Ադամանդը ականջից կախ՝
Իդեալական փեսացու:

Նրա տակին, բարձի տեղ
Դու դրեցիր ժանգոտ մեխ:
Խեղճը վնգստալով փախավ,
Ասես, կերել էր պղպեղ:

Դ Ա Յ Ա Կ.

Թաղե՜մ ես իսպանացուդ.
Լակեց հում-հում տաս հատ ձու,
Կերավ մի կաթսա խաշած միս,
Մի տոպրակ քամած մածուն:

Քո ամեն տված հարցին
Ֆսֆսում էր. "սի", հա "սի,
Անդադար ռեխն էր խցկում
Կարմրախայտն ու իվասին:

Թ Ա Գ Ա Վ Ո Ր.

Ձենըդ կտրի՛ր, այլապես՝
Զնդանի մեջ կփտես:
Համբերությունը չափ ունի
Անկեղծ եմ ասում, գիտե՞ս:

Իսկ բարոնի ի՞նչն էր վատ.
Կրթվա՜ծ, հարո՜ւստ, պարարտ;
Բայց նրան էլ չդիմացար,
Վնասեցիր, անհավատ:

Էդ ո՞վ նրա ճաշի մեջ
Մկան սատկած ձագ գցեց:
Վնասատու էլեմենտ ես.
Ես քո հերն եմ անիծել:

Դ Ա Յ Ա Կ.

Բարոնդ երևելի
Ախորժակ ուներ գելի;
Ագռավից պանիր խլող էր
Գերմանացիդ գովելի:

Սովից փախած էր ասես,
Խժռում էր խոզի պես,
Խոտի դեզ էլ դեմ տաս - կուտի,
Թե մահակով չսաստես:

Թ Ա Գ Ա Վ Ո Ր.

Փորձա՛նք համապետական.
Ես քեզ տիկ հանել կտամ:
Բարությունս ես շահագործում
Քավթառ անշնորհակալ:

Որտեղի՞ց, ասա՛ տեսնեմ
Սրան փեսացու վերցնեմ:
Եթե էղածն ինչ կա՝ էս է -
Պիտի համոզեմ, քծնեմ:

Թե խմբվեին հարկի տակ
Թեկնածուներ անքանակ...
Չկա՛ն: ՈՒրեմն՝ Տամբովի
Գելն էլ է տարբերակ:

Ա Ր Ք Ա Յ Ա Դ Ո Ւ Ս Տ Ր.

Քեզ վստահել են երկիր -
Երկիրդ կառավարիր.
Կամքիս վրա մի՛ բռնանա,
Հոգիս մի՛ աղավաղիր:

Քո դեսպաններից անդեմ
Վաղուց զզվել եմ արդեն.
Հագնվո՜ւմ, օծվում են, չգիտես՝
Կի՞ն են, թե՝ տղամարդ են:

Թ Ա Գ Ա Վ ՈՐ

Սերը՝ աթարին դիպավ,
Դու էլ՝ կսիրես դեսպան:
Ձեռի հետ էլ կդրստես
Իմ գործերն առևտրական.

Խնամիության անվան տակ
Կծախեմ նրանց տախտակ.
Էլեկտորատը հոժար է
Դուք, երկո՛ւ սդ եք հակառակ:

Ա Ր Ք Ա Յ Ա Դ Ո Ւ Ս Տ Ր.

Զուր է ամեն բարկություն,
Ընդունիր ի գիտություն.
Իրավասու եմ ես անել
Սիրո ազատ ընտրուըյուն:

Ա՛յ, թե որպես հավակնորդ
Դիմեր Ֆեդոտը որսորդ -
Իմ ու քո մեջ կդադարեր
Էս կռիվը ավելորդ:

Թ Ա Գ Ա Վ Ո Ր.

Լռի՛ր, խելառ շան աղջիկ:
Լեզվիդ չափը ճանաչիր:
Մա՛րշ, սոլֆեջիոդ կրկնիր
Գնա՛, ռադդ քաշիր:

Ես էդ ռանչպար Ֆեդոտին,
Սոված, տկլոր քոսոտին,
Աչքի մեկը հանել կտամ
ՈՒ կքշեմ իմ մոտից:

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

TAGAVOR
-----------

Heriq durs tas, chachanak,
Banti unes akhorjak!
Khosqeris medj qogharkvac e
Qaghaqakan nurb aknark:

Aghdjik's, hasakn arel -
Darel e hin cakhavel.
Mi hunarov nran petq e
Despani het nshanel.

U yes hangist, lur u mundj,
Qayler em dzernarkum lurdj,
Vor sra mitqe darcnem
Im mtqi het hamahunch.

DAYAK
--------

Darnal kinn ed boshayi
Iski yes chem hojari.
Es mer uzac teknacun chi,
Du sranic vaz ari!

Qti tak "yes!", "yes!" kani -
Ban ch'toghec seghanin!
Achq'd teqes - erkrid kese
Kul kta - "of" chi ani!

TAGAVOR
-----------

Kam lezud qez k'qashes,
Kam - palatic k'qshem!
Qo hovic e vor khrtnum e
Artyerkrya attashen.

Hishum es ispanacun?
Na el er vat teknacu?
Adamande akandjic kakh -
Idealakan pesacu!

Nra takin, barci tegh,
Du drecir jangot mekh...
Kheghche vngstalov pakhav,
Ases, kerel er pghpegh.

DAYAK
---------
Taghem yes ispanacud!
Lakec hum-hum tas hat dzu.
Kerav mi katsa khashac mis,
Mi toprak qamac macun.

Qo amen tvac harcin
Fsfsum er: "si" ha "si",
Andadar rekhn er khckum
Karmrakhajtn u ivasin.

TAGAVOR
------------

Dzend ktrir, aylapes,
Zndani medj k'ptes!
Hamberutyune chap uni!
Ankeghc em asum, gites?!

Isk baroni inchn er vat?
Krtvac, harust, parart!
Bayc nran el, chdimacar,
Vnasecir, anhavat!

Ed ov nra chashi medj
Mkan satkac dzag gcec?
Vnasatu element es!
Yes qo hern em anicel!!!

DAYAK
---------

Baron'd yereveli
Akhorjak uner geli.
Agravic panir khlogh er
Germanacid goveli.

Sovic pakhac er ases,
Khjrum er khozi pes.
Khoti dez el dem tas - kuti
Te mahakov ch'sastes.

TAGAVOR
-------------

Porcanq hamapetakan!
Yes qez tik hanel ktam!
Barutyuns es shahagorcum,
Qavtar anshnorhakal!

Vorteghic, asa tesnem,
Sran pesacu vercnem?
Ete yeghacn inch ka - es e -
Piti hamozem, qcnem...

Te khmbvein harki tak
Teknacuner anqanak...
Chkan! Urem'n Tambovi
Geln el e tarberak.

ARQAYADUSTR
-----------------

Qez vstahel en yerkir -
Yerkir'd karavarir!
Kamqis vra mi brnana,
Hogis mi aghavaghir!

Qo despanneric andem
Vaghuc zzvel em arden.
Hagnvum, ocvum en, chgites
Kin en, te tghamard en?

TAGAVOR
------------

Sere atarin dipav,
Du el - k'sires despan!
Dzeri hrt el k'drstes
Im gorcern arevtrakan.

Khnamiutyan anvan tak -
K'cakhem nranc takhtak.
Elektorate hojar e,
Duq, yerkusd eq hakarak.

ARQAYADUSTR
-----------------

Zur e amen barkutyun.
Endunir i gitutyun:
Iravasu em yes anel
Siro azat entrutyun.

Ay, te vorpes havaknord
Dimer Fedote vorsord -
Im u qo medj k'dadarer
Es krive avelord.

TAGAVOR
-------------

Lrir, khelar shan aghdjik!
Lezvid chape chanachir!
Marsh, solfedjiod krknir,
Gna, rad'd qashir!

Yes ed ranchpar vorsordin,
Sovac, tklor qosotin,
Achqi meke hanel k'tam
U k'qshem im motic!

[varjapet]

Скоморох-потешник

Был у царя генерал, он сведенья собирал. Спрячет рожу в бороду -- и
шасть по городу. Вынюхивает, собака, думающих инако. Подслушивает
разговорчики: а вдруг в стране заговорщики? Где чаво услышит -- в книжечку
запишет. А в семь в аккурат -- к царю на доклад.

Царь

Что невесел, генерал?
Али корью захворал,
Али брагою опился,
Али в карты проиграл?

Али служба не мила,
Али армия мала,
Али в пушке обнаружил
Повреждение ствола?

Докладай без всяких врак,
Почему на сердце мрак,--
Я желаю знать подробно,
Кто, куда, чаво и как!..

Генерал

Был я даве у стрельца,
У Федота-удальца,
Как узрел его супругу --
Так и брякнулся с крыльца.

Третий день -- ей-ей не вру! --
Саблю в руки не беру,
И мечтательность такая,
Что того гляди помру!

А намедни был грешок --
Чуть не выдумал стишок,
Доктора перепужались,
Говорят: любовный шок!..

Царь

Обошел меня стрелец!..
А ведь знал, что я вдовец!.
Ну-ко мигом энту кралю
Мне доставить во дворец!

А коварного стрельца
Сей же час стереть с лица,
Чтобы он не отирался
Возле нашего крыльца!..

Генерал

Умыкнуть ее -- не труд,
Да народец больно крут:
Как прознают, чья затея,--
В порошок тебя сотрут!

Дерзкий нынче стал народ,
Не клади им пальца в рот,--
Мы не жалуем Федота,
А народ -- наоборот!

Царь

Ты у нас такой дурак
По субботам али как?
Нешто я должон министру
Объяснять такой пустяк?

Чтоб худого про царя
Не болтал народ зазря,
Действуй строго по закону,
То бишь действуй... втихаря.

Ну а я уж тут как тут --
Награжу тебя за труд:
Кузнецам дано заданье --
Орден к завтрему скуют!..

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Զ Վ Ա Ր Ճ Ա Ր Ա Ր.

Պալատում կար գեներալ, որը մի տիպ էր անիրավ. թաքնվում էր շվաքում, տվյալներ էր հավաքում: Միշտ ամեն ինչից դժգոհ, նա փնտրում էր այլախոհ: ՈՒներ շան հոտառություն, գիտեր ամեն նորություն, ծոցատետրի լուսանցքում ինչ լսում էր՝ գրանցում ու երբ ժամն էր լրանում՝ պալատ էր ներկայանում:


Թ Ա Գ Ա Վ Ո Ր.

Գեներա՞լ, շա՜տ ես թթված:
Ի՞նչ դարդի տակ ես կքված.
Կամ ռոճիկդ ես քամուն տվել,
Կամ՝ սիրուհուցդ ես լքված:

Կամ էս կյանքից ես զզվել,
Կամ՝ գինու մեջ ես սուզվել,
Կամ՝ բանակն է սակավաթիվ -
Դր՛ա համար ես հուզվել...

Զեկուցիր, բայց՝ չխաբես -
Ի՞նչ մտքեր են տանջում քեզ:
Ես պարտավոր եմ իմանալ.
Ո՞վ, ո՞ւմ, ի՞նչ, ե՞րբ ու ինչպե՞ս:

Գ Ե Ն Ե Ր Ա Լ.

Մի շաբաթ էլ ա չկա -
Ֆեդոտենց տուն ես մտա;
Նրա կնոջ չքնաղ տեսքից՝
Շեմքին թուլացած ընկա:

Էն է - կրակն եմ ընկել,
Գլուխս բարձի չեմ թեքել,
Ողջ ներսս մլուլ է գալիս -
Հաստատ՝ վերջս է եկել:

Էդ դեռ քիչ էր՝ էն օրն էլ
Մի սիրերգ եմ հորինել.
"Սիրո սարդը, ջահել հոգուս
Մեջ սարդոստա՜յն է հինել..."

Թ Ա Գ Ա Վ Ո Ր.

Տո՛, որսորդը ո՞վ դարձավ:
Լրիվ տվեց ու անցավ.
Գիտի, որ ե՛ս ամուրի եմ -
Բռնեց, ի՛նքն ամուսնացավ:

Նրա կնկան փախցրու,
Բեր պալատ՝ ինձ հարսնացու,
Իսկ Ֆեդոտի գեշ մռութը
Սարքիր միս քյուֆթայացու:

Գ Ե Ն Ե Ր Ա Լ.

Փախցնելը դժվար չի,
Բայց՝ վրեժի՛ց չես փախչի:
Հասարակությունն իմացավ՝
Տիրուդ հերը կանիծի:

Կապը կտրել է խալխը -
Մատ չես կոխի երախը,
Ֆեդոտի կողմը կբռնեն,
Չկա՛ առաջվա վախը:

Թ Ա Գ Ա Վ Ո Ր.

Էդ խելքին քանի՞ շունչ եք,
Որ իզուր օդ կշնչեք:
Թե՞, քեզ պետք է ամեն բան ես՝
Արքա տեղովս հուշեմ.

- Որպեսզի, իմ անձի շուրջ
Չտարածվի խոսք ու զրույց -
Արա ամեն ինչ աննկա՛տ:
Գնա, կորի՛ր պորտաբույծ:

Տես, թե էդ հարցը լուծես՝
Ճո՜խ պարգև է սպասում քեզ.
Մի մե՜ծ, նախշո՜ւն շքանշան
Կստանաս անմիջապես:

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ZVARCHARAR
--------------------

Palatum kar general, vor mi tip er anirav. Taqnvum er shvaqum, tvyalner er havaqum. Misht amen inchic d'jgoh - na pntrum er aylakhoh. Uner shan hotarutyun, giter amen norutyun, chochatetri lusancqum inch lsum er - grancum u yerb jamn er lranum, palat er nerkayanum.

TAGAVOR
------------

General, shat es t'tvac.
Inch dardi tak es k'qvac?
Kam rochik'd es qamun tvel,
Kam - siruhuc'd es lqvac.

Kam es kyanqic es zzvel,
Kam - ginu medj es suzvel,
Kam - banak'n e sakavativ,
Dra hamar es huzvel...

Zekucir, bayc ch'khabes -
Inch mtqer en tandjum qez?
Yes partavor em imanal
Ov, um, inch, yerb u inchpes?

GENERAL
-----------

Mi shabat el a chka -
Fedotenc tun yes mta.
Nra knodj chqnagh tesqic -
Shemqin tulacac enka...

En e, krak'n em enkel,
Glukh's - barci chem teqel,
Voghdj ners's mlul e galis -
Hastat verdj's e yekel.

Ed der qich er, en orn el,
Mi siryerg em horinel:
"Siro sarde djahel hogus
Medj sardvostayn e drel"...

TAGAVOR
----------

To, vorsorde ov darcav?
Lriv tvec u ancav!..
Giti vor yes amuri em -
Brnec - inqn amusnacav.

Nra knkan pakhcru,
Ber palat - indz harsnacu!
Isk Fedoti gesh mrute
Darcru mis qyuftayacu!

GENERAL
----------

Pakhcnele d'jvar chi,
Bayc vrejic ches pakhchi.
Hasarakutyunn imacav -
Pataskhan k'pahandji.

Kape ktrel e khalkhe,
Mat ches kokhi yerakhe,
Fedoti koghme kbrnen -
Chka aradjva vakhe.

TAGAVOR
-----------

Ed khelqin qani shunch eq,
Vor izur od k'shncheq?
Te qez petq e amen ban yes,
Arqa teghov's hushem?

Vobpeszi im andzi shurdj
Ch'taracvi khosq u zruyc -
Ara amen inch an'nkat!
Gna, korir, portabuyc!

Te vor es harce luces -
Chokh pargev e spasvum qez:
Mi mec, nakhshun shqanshan
K'stanas anmidjapes!

[varjapet]

Скоморох-потешник

Целый день генерал ум в кулак собирал. Все кумекал в поте лица -- как
избавиться от стрельца. Да в башке мысли от напряга скисли. Вспомнил на
досуге о старой подруге, Бабе Яге-костяной ноге. Схожу-ко к ней, она
поумней!.. А та середь дубравы собирает травы, варит всяческие отравы. Как
увидела генерала -- все гербарии растеряла. Соскучилась в глуши без
родственной души!..

Баба Яга

Ты чавой-то сам не свой,
Не румяный, не живой!..
Али швед под Петербургом,
Али турок под Москвой?..

Съешь осиновой коры --
И взбодришься до поры:
Чай, не химия какая,
Чай, природные дары!

В ейном соке, генерал,
Есть полезный минерал,--
От него из генералов
Ни один не помирал!..

Генерал

Полно, бабка!.. Я не хвор!..
Отойдем-ка за бугор!..
Расшугай ежей и белок,
Есть сурьезный разговор.

Тут у нас один стрелец --
Шибко грамотный, стервец!..
Вот и вышло мне заданье
Извести его вконец!

Только как? Башку срубить -
Дак молва начнет трубить!..
Не поможешь ли советом,
Как хитрей его сгубить?..

Баба Яга

Колдуй, баба, колдуй, дед,
Трое сбоку -- ваших нет,
Туз бубновый, гроб сосновый,
Про стрельца мне дай ответ!

Коль он так ретив и скор,
Что с царем вступает в спор,-
Пусть он к завтрему добудет
Шитый золотом ковер.

Чтоб на ем была видна,
Как на карте, вся страна.
Ну а коли не добудет,--
То добытчика вина!..

Генерал

Ай да бабка! Ай да спец!
Вот и хлопотам конец!
Хоть вынай тебя из ступы --
Да министром во дворец!

Ноне с немцем нелады,
Далеко ли до беды,
А с тобою я готовый
Хоть в разведку, хоть куды!

За добро плачу добром:
Хошь -- куницей, хошь -- бобром,
А не хошь -- могу монетой,
Златом али серебром!..

Баба Яга

Полно, голубь, не греши,
Убери свои гроши,--
Я ведь энто не для денег,
Я ведь энто для души.

Будет новая беда --
Прямиком спеши сюда.
Чай, и мы в лесу не звери,
Чай, поможем завсегда!..

Скоморох-потешник

Зовет царь стрельца, удалого молодца. Ишо не дал задание, а уж сердит
заранее. Руками сучит, ногами стучит, очами вращает, в обчем, стращает. Уж
так ему охота извести Федота, что ажно прямо в костях ломота!..

Царь

Раздобудь к утру ковер --
Шитый золотом узор!..
Государственное дело,--
Расшибись, а будь добер!

Чтоб на ем была видна,
Как на карте, вся страна,
Потому как мне с балкону
Нет обзору ни хрена!

Не найдешь, чаво хочу,--
На башку укорочу,
Передам тебя с рассветом
Прямо в лапы палачу!

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


Զ Վ Ա Ր Ճ Ա Ր Ա Ր.

Օր ու գիշեր մեկ արած, գեներալը միտք արեց, թե ո՞նց առանց գեշ արարքի՝ Ֆեդոտի գլխին սարքի: Էնքա՜ն լարվեց ու ձգվեց, որ ձախ ականջը դքվեց: Էդ
պատասխանատու պահին միտքն ընկավ ընկերուհին - անտառի չար բնակիչ,
պառավ Ջադուն խառնակիչ: -Գնամ, - մտածեց - անտառ, մեկ է, չկա՛ ուրիշ ճար:
Պառավին գտավ տեղում. թավ կաղնուտի մեջտեղում բուսարմատներ էր պեղում:
Գեներալը երբ մոտեցավ, կախարդը շա՜տ ուրախացավ. իրեն նման մի խաբեբա
բարեհաճել է անտառ գալ:

Ջ Ա Դ Ո Ւ.

Վա՜յ, քոռանամ, վա՜յ, քեզ մատաղ
Անառողջ ես դու հաստատ:
Թե՞ շվեդն է Պետերբուրգում,
Թե՞ թուրքն է Մոսկվայի տակ...

Կրծիր կեչու թարմ կեղև՝
Արմատից յոթ մատ վերև:
Դա դրսից բերված սուտ դեղ չի,
Այլ՝ Մայր Բնության պարգև:

Կեղևի մեջ էդ կծու
Կա օգտակար հանածո:
Գեներալներն՝ ով փորձել է,
Դեռ ոչ ոք չի մահացել:

Գ Ե Ն Ե Ր Ա Լ.

Սուս կաց, շատ մի՛ թնկթնկա,
Հիվանդ չեմ, կյանքդ վկա:
Գազան, թռչուն հեռու քշիր,
Հետդ լուրջ խոսելիք կա.

-Պալատական որսորդը
Փորից հանել է ոտը:
Ինձ էլ հանձնարարված է,
Որ տեղը դնեմ պորտը:

Թե բռնեմ ու սպանեմ՝
Գլխիս շա՛ն ձեն կհանեմ:
Եկել եմ, որ մի խորհուրդ տաս.
Ո՞նց նրան շարքից հանեմ:

Ջ Ա Դ Ո Ւ.

"Պառավ տատի ու պապի,
Նայիր աչքիս ու ափիս,
Կեչուց դագաղ, մատների խաղ,
Ֆեդոտի բախտը կապիր:"

Որ որսորդը անշնորհք
Անհարկի չմեկնի ոտք,
Մինչև լուսաբաց, թող ճարի
Ոսկե թելից գործած գորգ:

ՈՒ քարտեզը երկրի
Թող էդ գորգին պատկերի:
Եթե չէ՝ թող իր բախտի մեջ
Ինքն իրեն մեղադրի:

Գ Ե Ն Ե Ր Ա Լ.

Գիտեմ չէ՞, դու թե ուզես՝
Ցանկացած հարց կլուծես:
Զարմանում եմ. ո՞նց մինչ հիմա
Գոնե փոխնախարար չես:

Ժամանակները՝ մութ են,
Մարդիկ՝ իրար միս կուտեն,
Մի քե՛զ է, որ վստահում եմ,
Մնացածը ողջ սուտ են:

Լուծեցիր հարց շատ խրթին:
Ամեն ինչ՝ իրեն հերթին -
Ասա տեսնեմ. քեզ ի՞նչ եմ պարտք,
Մեռնե՜մ քո բարի սրտին:

Ջ Ա Դ Ո Ւ.

Վե՛րջ տուր, ո՞նց չես ամաչում:
Ես հո շահի գերի չե՞մ:
Քեզ օգուտ տալու մղումը
Զուտ հոգևոր պահանջ է:

Թե որ է՛լ նեղն ընկնես՝
ՈՒրիշ մեկին չդիմես:
Քո պես հարգված ջահելին
ՈՒրախությամբ կօգնեմ ես:

Զ Վ Ա Ր Ճ Ա Ր Ա Ր.

Կանչեց արքան Ֆեդոտին, էն անվհատ որսորդին: Դեռ պայմանը չի կապել,
բայց փրփրել է ու ամպել: Ձեռքերը կանթ է արել, ոտքով՝ դոփում է ահեղ, աչքերի
կայծով խայծում - ահ, սարսափ է տարածում: Էնքա՜ն կուզե շան որդին
վախեցնել Ֆեդոտին, որ մրսած ազդրը հերվա, էդ ձգտումից կնվա:

Թ Ա Գ Ա Վ Ո Ր.

Առավոտյան պալատ բեր
Գորգ՝ նախշուն ու ոսկեթել:
Թագավորական հրահանգ է,
Բարի եղիր կատարել:

Ի՞նչ նախշ եմ ուզում, գիտե՞ս -
Քաղաքական մեծ քարտեզ:
Քանի որ, իմ պատշգամբից
Երկիրս չեմ տեսնում ես:

Հասկացա՞ր ինչ եմ ուզում:
Ո՞նց կանես՝ ինձ չի՛ հուզում:
ՈՒշացրեցիր, - մունետիկս
Քո մահվան լուրն է գուժում:

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ZVARCHARAR
----------------

Or u gisher mek arac, generale mitq arec, te vonc aranc gesh ararqi - Fedoti glkhin sarqi? Enqan larvec u dzqvec, vor dzakh akandje dqvec. Ed pataskhanatu pahin, mitq'n enkav enkeruhin - antari char bnakich parav djadun kharnakich.
-Gnam, - mtacec, - antar, mek e, chka urish char. Paravin gtav teghum: tav kaghnuti medjteghum busarmatner er peghum. Generalin henc vor tesav, parave shat urakhacav, - iren nman mi khabeba barehachel er antar gal.

DJADU
--------

Vay, qoranam, vay, qez matagh,
Anaroghdj es du hastat!
Te shvedn e Peterburgum?
Te turqn e Moskvayi tak?

Krcir kechu tarm keghev
Armatic yot mat veryev!
Da drsic bervac sut degh chi,
Ayl mayr bnutyan pargev.

Keghevi medj ed kcu
Ka ogtakar hanaco!
Generalnern, ov krcel e -
Der voch voq chi mahacel.


GENERAL
-----------

Sus kac, shat mi tnktnka,
Hivand chem, kyanq'd vka,
Gazan, trchun heru qshir -
Het'd lurdj khoseliq ka:

Palatakan vorsorde
Poric hanel e vote.
Indz el, handznararvac e
Vor teghe dnem porte.

Te brnem u spanem -
Glkhis shan dzen k'hanem...
Yekel em, vor mi khorhurd tas -
Vonc nran sharqic hanem?


DJADU
--------

Parav tati u papi...
Nayir achqis u apis...
Kechuc dagagh! Matneri khagh!
Fedoti bakhte kapir!

Vor vorsorde anshnorq
Anharki ch'mekni votq, -
Minchev lusabac togh chari
...Voske telic gorcac gorg!

U qarteze yerkri
Togh ed gorgin patkeri!
Yete ch - togh ir bakhti medj
Inq'n iren meghadri.

GENERAL
-----------

Gitem che, du te uzes -
Cankacac harc k'luces!
Zarmanum em: vonc minch hima
Gone pokhnakharar ches?

Lucecir harc shat khrtin.
Amen inch iren hertin -
Asa tesnem: qez inch em partq?
Mernem qo bari srtin!


DJADU
--------

Verdj tur! Vonc ches amachum?
Yes ho shahi geri chem?
Qez ogut talu mghume
Zut hogevor pahandj e!

Te vor el neghn enkenes -
Urish mekin ch'dimes.
Qez pes harg'vac djahelin
Urakhutyamb k'ognem yes.


ZVARCHARAR
----------------

Kanchec arqan Fedotin, en annman vorsordin. Der paymane chi kapel, bayc p'rp'rel e u ampel. Dzerqere kant e arel, votqov dopum e ahegh, achqeri kaycov khaycum, ah, sarsap e taracum... Enqan kuze shan vordin vakhecnel Fedotin, vor mrsac azdre herva, ed dzgtumic k'n'va.


TAGAVOR
------------

Aravotyan palat ber
Gorg, nakhsun u vosketel.
Tagavorakan hrahang e!
Bari yeghir katarel!

Inch nakhsh em uzum, gites?
Qaghaqakan mec qartez!
Qani vor, im patshkambic
Yerkir's chem tesnum yes.

Haskacar inch em uzum?
Vonc kanes - indz chi huzum!
Ushacrecir - munetik's
Qo mahvan lurn e gujum!

[varjapet]

ПОТЕШНИК
Пришёл Федот домой, от горя немой. Сел в уголок, глядит в
потолок, ясные очи слезой заволок. Маня есть кличет, а он
шею бычит, ничаво не хочет, супится да хнычет...


МАРУСЯ
Ты чаво сердит, как ёж?
Ты чаво не ешь-непьёшь?
Али каша подгорела,
Али студень не хорош?

ФЕДОТ
Да какая там еда!
Царь лютует - прям беда!
Нет на энтого злодея
Ни управы, ни суда!
Раздобудь, кричит, ковёр-
Шитый золотом узор
Шириной во всю Расею
В сто лесов и сто озёр!..

МАРУСЯ
Не кручинься и не хнычь!
Пусть лютует старый хрыч!
Ну-ка встаньте предо мною,
Тит Кузьмич и Фрол Фомич!..
(Маруся хлопает в ладоши - появляются два дюжих молодца)
Коли поняли приказ -
Выполняйте сей же час!

МОЛОДЦЫ
Не извольте сумлеваться,
Чай, оно не в первый раз!


ПОТЕШНИК
Наутро Федот - у царёвых ворот. Пришёл на приём, и ковёр при
ем. Стоит улыбается, стражи не пугается. Царь удивился, аж
икрой подавился. Злоба его точит, а показать не хочет.
Делает взгляд, что вроде бы рад!..


ФЕДОТ
Ты вчерась просил ковёр,-
Ну дак я его припёр.
Всё согласно договору-
И рисунок и колёр.
Вся Расеюшка сполна
На ковре отражена
Сей ковёр тебе в подарок
Соткала моя жена!..

ЦАРЬ
Ай да ухарь! Ай да хват!
На скольких же ты женат?
Али ты сосватал сразу
Цельный ткацкий комбинат?
У тебя,Федот, жена,
Хоть умна,да всё ж одна!
А соткать такое за ночь
Их дивизия нужна!

ФЕДОТ
Аль ковёр не тешит взор?
Аль не тот в ковре узор?
Ну дак я его под мышку-
Да и кончен разговор

ЦАРЬ
Мне б огреть тебя плетьми,
Четырьмя али пятьми,
Чтобы ты не изгалялся
Над сурьёзными людьми!
Но поскольку я спокон
Чту порядок и закон,-
Вот тебе пятак на водку
И пошёл отседа вон!..
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Զ Վ Ա Ր Ճ Ա Ր Ա Ր.

Ֆեդյան եկավ տուն, վախից՝ դեղնագույն: Մի անկյուն խցկվեց, աչքերը
լցրեց, հայացքը պատին կենտրոնացրեց: Կինը նրան սեղանի մոտ է կանչում,
իսկ նա տնքում է լուռ ու հառաչում:


Մ Ա Ր Ո Ւ Ս Յ Ա.

Մթնտել ես՝ ամպի պես:
Հաց չե՞ս ուտում, սոված չե՞ս:
Մասրապուրը գոնե փորձիր,
Աղանձից արա համտես:

Ֆ Ե Դ Ո Տ.

Ի՞նչ մասրապուր, ի՞նչ աղանձ,
Երբ արքան է կատաղած:
Ու տես, որ չի պատըժում էդ
Անաստվածին - Աստված:

Կպել է՝ թե, գորգ ճարիր,
Վրեն՝ քարտեզ նկարիր
Ու քարտեզին՝ երկրի բոլոր
Սահմանները պատկերիր:

Մ Ա Ր Ո Ւ Ս Յ Ա.

Մի ընկճվիր, ի՛մ չամիչ,
Էն փուտ բիձեն քո դեմ ի՞նչ:
- Ո՞ւր եք, հապա՝ հանդես եկեք
Տիտ Կուզմիչ ու Ֆրոլ Ֆոմիչ:

Մարուսյան ծափ է զարկում, հայտնվում են երկու աժդահակ:

Թե հլու եք իմ խոսքին,
Հենց հիմա՝ անցեք գործի:

Ա Ժ Դ Ա Հ Ա Կ Ն Ե Ր.

Ոչ մի վայրկյան մի՛ կասկածեք.
Առաջին գործը հո չի՞:

Զ Վ Ա Ր Ճ Ա Ր Ա Ր.

Առավոտ՝ մութուլուսին, Ֆեդոտը՝ գորգը ուսին, առանց վախի զգացողության, եկավ պալատ՝ ընդունելության:
Արքան, երբ տեսավ շեմքին գորգը ուսն արած որսորդին - շշմած գահից
ընկավ ցած, խավիարը՝ բկին մնաց, իրեն կերավ ու թափեց, գորգի ծայրը
շոշափեց ու մռութ սարքեց խարդախը - իբրև թե՝ շա՜տ ուրախ է:

Ֆ Ե Դ Ո Տ.

Առավոտ-մթնով ելել,
Քո ուզած գորգն եմ բերել.
Չափսն էլ է ասածիդ պես,
Գույնը, նախշը, թելն էլ:

Պատկերված են վարից-վեր՝
Գետեր, լճեր ու ծովեր:
Գորգն էս մեծ, գիշերն ի լույս,
Կինս է գործել՝ քեզ նվեր:

Թ Ա Գ Ա Վ Ո Ր.

Վա՜յ, քո սուտը տրաքի.
Էդ քանի՞ հատ ունես կին:
Թե՝ գաղտնի տալ-առնել ունես
Աշխարհի հե՞տ արտաքին:

Մի հոգի կնիկ-արմատ,
Թեկուզ տեղովը՝ կրակ
Գլուխ չէր հանի: Է՛ս գործին
Պետք է կանացի բանակ:

Ֆ Ե Դ Ո Տ.

Չեմ հասկանում, ի՞նչն էն չի.
Չա՞փսն է փոքր, թե՞լն է քիչ:
Լավ, էս դեպքում՝ բեր հետ տանեմ
Ու վերջ տանք բանավեճին:

Կհանեմ գորգի շուկա,
Մեծածախ գնով կտամ, -
Թող դուրս տանեն, ուր ուզում են.
Համադան, թե Ամստերդամ:

Թ Ա Գ Ա Վ Ո Ր.

Թե դաղեմ փափուկ տեղըդ
Ու սրի քաշեմ ցեղըդ -
Հիմար-հիմար էլ դուրս չես տա՝
Երբ թագավոր է դեմըդ:

Բայց ես, ծնվածըս օրեն,
Հարգել եմ կարգ ու օրենք:
Էնպես որ. ա՛ռ էս հնգնոցն ու
Գնա կորի՛ր, անօրե՛ն:
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ZVARCHARAR
----------------

Fedyan yekav tun, vakhic - deghnaguyn. Mi ankyun khckvec, achqere - lcrec, hayacqe - patin kentronacrec. Kine nran seghani mot e kanchum, isk na tnqum e lurdj u harachum.


MARUSYA
------------

Mtntel es ampi pes.
Hac ches utum? Sovac ches?
Masrapure gone porcir,
Aghandzic ara hamtes.


FEDOT
--------

Inch masrapur, inch aghandz -
Yerb arqan e kataghac?
U tes, vor chi patium ed
Anastvacin astvac.

Kpel e, te - gorg charir,
Vren qartez nkarir
U qartezin - yerkri bolor
Sahmannere patkerir...


MARUSYA
-----------

Mi enkechvir, im chamich!
En put bidzen qo dem inch?..
Ur eq? Hapa handes yekeq
Tit Kuzmich u Frol Fomich!

(Marusyan cap e zarkum, haytnvum en yerku djahel ajdaha)

Te hlu eq im khosqin -
Henc hima anceq gorci!

AJDAHANER
-------------

Voch mi varkyan mi kaskaceq!
Aradjin gorce ho chi?


ZVARCHARAR
----------------

Aravot, mutulusin, Fedote - gorge usin, aranc vakhi zgacoghutyan, yekav palat - endunelutyan. Arqan henc tesav shemqin gorgn usn arac vorsordin - shshmac gahic enkav cac, khavyare - bkin mnac, iren kerav u tapec, gorgi cayre shoshapec u mrut sarqec khardakhe, ibryev te shat urakh e.

FEDOT
--------

Aravot mtnov yelel,
Qo uzac gorgn em berel.
Chaps'n el e asacit pes,
Guyne, nakhshe, tel'n el.

Patkervac en varic-ver
Geter, lcher u cover.
Gorgn es mec, gishern i luys
Kin's e gorcel qez nver.


TAGAVOR
-----------

Vay, qo sute traqi!
Ed qani hat unes kin?
Te gaghtni tal-arnel unes
Ashkharhi het artaqin?

Mi hogi knik-armat
Tekuz teghove krak -
Glukh cher hani. Es gorcin
Petq e kanaci banak!


FEDOT
-------

Chem haskanum: Inch'n en chi?
Chapsn e poq'r, teln e qich?..
Lav, ed depqum, ber het tanem
U verdj tanq banavechin.

K'hanem gorgi shuka,
Mecacakh gnov k'tam,
Togh durs tanen ur uzum en,
Hamadan te Amsterdam.


TAGAVOR
-----------

Te daghem papuk tegh'd
U s'ri qashem ceghed -
Himar-himar el durs ches ta,
Yerb tagavor e dem'd

Bayc yes, cnvaces oren,
Hargel em karg u orenq.
Enpes vor, ar es hngnocn u
Gna korir, anoren!

[varjapet]

ПОТЕШНИК
Зовёт царь генерала, штык ему в забрало! У царя рожа на
свеклу похожа, а когда он красный на руку опасный! Бьёт,
зараза, не больше раза, но попадёт не мимо глаза. Энто
генерал на себе проверял: с начала сказки ходит в повязке!..


ЦАРЬ
Ну, браток, каков итог?
Обмишулился чуток?
Только сей чуток потянет
Лет примерно на пяток!
Ты у нас широк в плечах,
А башкой совсем зачах.
Вот умишко и поправишь
На казённых-то харчах!.

ГЕНЕРАЛ
Упеки меня в острог
На какой угодно срок-
Всё одно сия наука
Не пойдёт мне, дурню, впрок!
Мне бы саблю да коня -
Да на линию огня!
А дворцовые интрижки-
Энто всё не про меня!

ЦАРЬ
Ты мне, ваше благородь,
Брось горячку-то пороть!
Ты продумай, как без сабли
Нам Федота побороть!
Ну и будешь дураком-
Не ищи вины ни в ком:
Я тебе начищу рыло
Лично энтим кулаком!..


ПОТЕШНИК
Зря генерал руки потирал: не вышло с налёта погубить Федота.
Опять у бедняги башка в напряге. А в башке - слыш-ка - ну
хоть бы мыслишка! Думал-думал, ничаво не надумал. Как ив
крутись, без Яги не обойтись! Попёрся опять в дубраву -
искать на Федьку управу!..


ЯГА
Ты чаво опять смурной?
Что причиной, кто виной?
Аль гешпанец гоношится,
Аль хранцуз пошёл войной?
Вот из плесени кисель!
Чай, не пробовал досель?
Дак испей и враз забудешь
Про мирскую карусель!
Он на вкус не так хорош,
Но зато сымает дрожь,
Будешь к завтрему здоровый,
Если только не помрёшь!..

ГЕНЕРАЛ
Я опять насчёт стрельца!
Нет беде моей конца!
Оттого я и хвораю,
Оттого и спал с лица.
До чего ж, подлец, хитёр -
Всем вокруг носы утёр!
Сколько ты тут ни колдовала
А добыл он тот ковёр!
Хоть на вид он и простак,
А башкой варить мастак,
Так что впредь колдуй сурьёзней,
С чувством, так твою растак!

ЯГА
Колдуй, баба, колдуй, дед,
Трое сбоку - ваших нет,
Туз бубновый, гроб сосновый,
Про стрельца мне дай ответ!
Так?...Угу!. .Ага!..
Вот что вызнала Яга:
Пусть он сыщет вам оленя,
Чтоб из золота рога!..
Обыщи весь белый свет -
Таковых в природе нет!
Энто я тебе голуба,
Говорю, как краевед!..

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


Զ Վ Ա Ր Ճ Ա Ր Ա Ր.

Արքան կոտրն է ընկել, փքվել է, կարմրկտել: Լարվել է, ինչպես աղեղ,
արնակալել՝ քանց ճակնդեղ: Երբ շառագունած է նա, տղա ես - հեռու մնա: Խփում է աչքատակին մի հատիկ, բայց, ինչպես հմուտ բռնցքամարտիկ: Գեներալը էդ հարվածը կաշվի վրա է զգացել. հեքիաթը դեռ չսկսված, քայլում է վիրակապված:
Հիմա խեղճը հեծեծում, ծնված օրն է անիծում:


Թ Ա Գ Ա Վ Ո Ր.

Դե ասա տեսնեմ, ջահել.
Է՞լ ինչ ես մտապահել:
Ելք չգտնես՝ կհրամայեմ
Անժամկետ ձերբակալել:

Զոռ ես տվել ուսերիդ
Ու փլփլուն սուսերիդ:
Ուղեղդ չի հերիքում, որ
Արդարացնես հույսերն իմ:

Գ Ե Ն Ե Ր Ա Լ.

Բանտարկիր, մատաղ հոգուդ,
Մտրակիր, ծեծ տուր անգութ:
Մեկ է. ինձ նման հիմարին
Ոչ մի բան չի տա օգուտ:

Կուզե՞ս, կորչեմ առհավետ,
Դառնամ նահատակ անհետ:
Բայց, գործ չունեմ պալատական
Ես խարդավանքների հետ:

Թ Ա Գ Ա Վ Ո Ր.

Ձերդ նորին մեծություն,-
Դուրս մի՛ տուր հիմարություն,
Այլ, գտիր մի անլուծելի
Ու բարդ հանձնարարություն:

Իսկ թե մնաս էս խելքին -
Մի՛ մեղադրիր ոչ ոքի.
Բռունցքս մի մե՜ծ, կապտավո՜ւն
Հետք կթողնի քո դեմքին:

Զ Վ Ա Ր Ճ Ա Ր Ա Ր.

Գեներալը իզուր էր պարգևի հույս գուրգուրել: Էն չարաբաստիկ գորգը,
գտավ, բերեց Ֆեդոտը: Հիմա, ուղեղը լարել, ձգտում է ելք հնարել: Բայց դե՝
որտեղի՞ց հնարք, հիմարի գլխում դատարկ: Շա՜տ երկար նա միտք արեց ու
ոչինչ չհնարեց: Կուզես քեզ գետնովը տուր, - պետք է գնալ Ջադվին հյուր: Ելավ,
առավոտ կանուխ, ճամփա բռնեց դեպ կաղնուտ:

Ջ Ա Դ Ո Ւ.

Ինչի՞ ես էդպես լարվել,
Է՞լ ում հետ ես ընդհարվել.
Պարսի՞կն է պայման դրել,
Թե՝ լե՞հն է համը հանել:


Խմիր բորբոսնած լուծույթ:
Ոչինչ, որ գույնն է կապույտ:
Հենց որ խմես, առանցքիդ շուրջ
Կտաս քառասուն պտույտ:

Լուծույթն էդ՝ նեխահամ է,
Բայց՝ դողէրոց կհանե:
Ոտքի կելնես՝ թե ոտներդ
Առաջ բռնած չհանեն:

Գ Ե Ն Ե Ր Ա Լ.

Որսորդն է փորացավս,
Որ քո մոտ ետ դարձա ես:
Ոչ դժբախտությունս վերջ ունի,
Ոչ կա ժպտալու հավես:

Խորամանկ է, ինչպես դև:
Մեզ թողեց դռան ետև:
Չնայած քո կախարդանքին՝
Գտա՛վ նա գորգ ոսկեթել:

Տեսքով է հենց միամիտ,
Գլխում կա հազար հատ միտք:
Տեսնո՞ւմ ես ում հետ գործ ոնենք.
Մի ե՛լք գտիր խելամիտ:

Ջ Ա Դ Ո Ւ.

Պառավ տատի ու պապի...
Նայիր աչքիս ու ափիս...
Կեչուց դագաղ... Մատների խաղ...
Որսորդի բախտը կապիր:

Ցամաք... Ճահիճ... Երկինք... Ջուր...
Դու մի հսկա, նա՝ պուճուր...
...Թող Ֆեդոտը քո էդ, ճարի
Մի եղջերո՛ւ ոսկեղջույր:

Ոսկեղջույր եղջերվի հետ,
Կտրիր յո՛թ ծով, քառսո՛ւն գետ, -
Չե՛ս հանդիպի: Դա ասում եմ,
Որպես հմուտ երկրագետ:

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ZVARCHARAR
----------------

Arqan kotr'n e enkel, pqvel e, karmrk'tel. Larvel e, inchpes aghegh, arnakalel - hanc chak'ndegh. Yerb sharagunac e na, tgha es - heru mna. Khpum e achqatakin mi hatik, bayc inchpes hmut brncqamartik. Generale ed harvace kashvi vra e zgacel, - heqiate der ch's'k'sac - qaylum e virakapvac. Hima kheghche hececum, cnvac orn e anicum.


TAGAVOR
------------

De asa tesnem, djahel:
El inch es mtapahel?
Yelq ch'gtnes - k'hramayem
Anjamket dzerbakalel.

Zor es tvel userid
U plplun suserid.
Ughegh'd chi heriqum, vor,
Ardaracnes huysern im.


GENERAL
----------

Bantarkir, matagh hogut!
Mtrakir, cec tur angut!
Mek e, indz nman himarin
Voch mi ban chi ta ogut.

Kuzes, korchem arhavet!
Darnam nahatak anhet!
Bayc gorc chunem palatakan
Yes khardavanqneri het.


TAGAVOR
-------------

Dzer'd Norin Mecutyun,
Durs mi tur himarutyun,
Ayl gtir mi anluceli
U bard handznararutyun.

Isk te mnas es khelqin, -
Mi meghadrir voch voqi,
Bruncq's mi mec, karmravun
Hetq k'toghni qo demqin.


ZVARCHARAR
----------------

Generale izur er pargyevi huys gurgurel. En charabastik gorge gtav, berec Fedote. Hima, ugheghe larel, dzgtum e yelq hnarel. Bayc de vorteghic hnarq himari glkhum datark? Kuzes qez getnove tur - petq e gnal djadvin hyur. Yelav, aravot-kanukh, champa brnec dep kaghnut.


DJADU
---------

Inchi es edpes larvel?
El um het es endharvel?
Parsik'n e payman drel,
Te leh'n e hame hanel?

Khmir borbosnac lucuyt!
Vochinch, vor guynn e kapuyt.
Henc vor khmes, arancqid shurdj
Ktas qarasun ptuyt.

Luchuyt'n ayd nekhaham e
Bayc, dogheroc k'hane.
Votqi kyelnes, te votnered
Arach brnac ch'hanen,


GENERAL
-----------

Vorsord'n e poracav's
Vor qo mot yet darca yes.
Voch d'jbakhtutyun's verch uni,
Voch ka jptalu haves.

Khoramank e - inchpes dwv,
Mez toghec dran yetyev.
Chnayac qo kakhardanqin -
Gtav na gorg vosketel.

Tesqov e henc miamit,
Glkhum ka hazar hat mitq.
Tesnum es um het gorc unenq?
Mi yelq gtir khelamit!


DJADU
---------

Parav tati u papi...
Nayir achqis u apis...
Kechuc dagagh... matneri khagh...
Fedoti bakhte kapir!...

Camaq... chahich... yerkinq... djur...
Du mi hska... na - puchur!..
Togh vorsorde qo ed chari
Mi eghdjeru voskyeghdjur!

Voskyeghdjuyr yeghdjervi het,
Ktrir yot cov, qarsun get -
Ches handipi! Da asum em
Vorpes hmut yerkraget.

[varjapet]

ПОТЕШНИК
Зовёт царь генерала, штык ему в забрало! У царя рожа на
свеклу похожа, а когда он красный на руку опасный! Бьёт,
зараза, не больше раза, но попадёт не мимо глаза. Энто
генерал на себе проверял: с начала сказки ходит в повязке!..


ЦАРЬ
Ну, браток, каков итог?
Обмишулился чуток?
Только сей чуток потянет
Лет примерно на пяток!
Ты у нас широк в плечах,
А башкой совсем зачах.
Вот умишко и поправишь
На казённых-то харчах!.

ГЕНЕРАЛ
Упеки меня в острог
На какой угодно срок-
Всё одно сия наука
Не пойдёт мне, дурню, впрок!
Мне бы саблю да коня -
Да на линию огня!
А дворцовые интрижки-
Энто всё не про меня!

ЦАРЬ
Ты мне, ваше благородь,
Брось горячку-то пороть!
Ты продумай, как без сабли
Нам Федота побороть!
Ну и будешь дураком-
Не ищи вины ни в ком:
Я тебе начищу рыло
Лично энтим кулаком!..


ПОТЕШНИК
Зря генерал руки потирал: не вышло с налёта погубить Федота.
Опять у бедняги башка в напряге. А в башке - слыш-ка - ну
хоть бы мыслишка! Думал-думал, ничаво не надумал. Как ив
крутись, без Яги не обойтись! Попёрся опять в дубраву -
искать на Федьку управу!..


ЯГА
Ты чаво опять смурной?
Что причиной, кто виной?
Аль гешпанец гоношится,
Аль хранцуз пошёл войной?
Вот из плесени кисель!
Чай, не пробовал досель?
Дак испей и враз забудешь
Про мирскую карусель!
Он на вкус не так хорош,
Но зато сымает дрожь,
Будешь к завтрему здоровый,
Если только не помрёшь!..

ГЕНЕРАЛ
Я опять насчёт стрельца!
Нет беде моей конца!
Оттого я и хвораю,
Оттого и спал с лица.
До чего ж, подлец, хитёр -
Всем вокруг носы утёр!
Сколько ты тут ни колдовала
А добыл он тот ковёр!
Хоть на вид он и простак,
А башкой варить мастак,
Так что впредь колдуй сурьёзней,
С чувством, так твою растак!

ЯГА
Колдуй, баба, колдуй, дед,
Трое сбоку - ваших нет,
Туз бубновый, гроб сосновый,
Про стрельца мне дай ответ!
Так?...Угу!. .Ага!..
Вот что вызнала Яга:
Пусть он сыщет вам оленя,
Чтоб из золота рога!..
Обыщи весь белый свет -
Таковых в природе нет!
Энто я тебе голуба,
Говорю, как краевед!..

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


Զ Վ Ա Ր Ճ Ա Ր Ա Ր.

Արքան կոտրն է ընկել, փքվել է, կարմրկտել: Լարվել է, ինչպես աղեղ,
արնակալել՝ քանց ճակնդեղ: Երբ շառագունած է նա, տղա ես - հեռու մնա: Խփում է աչքատակին մի հատիկ, բայց, ինչպես հմուտ բռնցքամարտիկ: Գեներալը էդ հարվածը կաշվի վրա է զգացել. հեքիաթը դեռ չսկսված, քայլում է վիրակապված:
Հիմա խեղճը հեծեծում, ծնված օրն է անիծում:


Թ Ա Գ Ա Վ Ո Ր.

Դե ասա տեսնեմ, ջահել.
Է՞լ ինչ ես մտապահել:
Ելք չգտնես՝ կհրամայեմ
Անժամկետ ձերբակալել:

Զոռ ես տվել ուսերիդ
Ու փլփլուն սուսերիդ:
Ուղեղդ չի հերիքում, որ
Արդարացնես հույսերն իմ:

Գ Ե Ն Ե Ր Ա Լ.

Բանտարկիր, մատաղ հոգուդ,
Մտրակիր, ծեծ տուր անգութ:
Մեկ է. ինձ նման հիմարին
Ոչ մի բան չի տա օգուտ:

Կուզե՞ս, կորչեմ առհավետ,
Դառնամ նահատակ անհետ:
Բայց, գործ չունեմ պալատական
Ես խարդավանքների հետ:

Թ Ա Գ Ա Վ Ո Ր.

Ձերդ նորին մեծություն,-
Դուրս մի՛ տուր հիմարություն,
Այլ, գտիր մի անլուծելի
Ու բարդ հանձնարարություն:

Իսկ թե մնաս էս խելքին -
Մի՛ մեղադրիր ոչ ոքի.
Բռունցքս մի մե՜ծ, կապտավո՜ւն
Հետք կթողնի քո դեմքին:

Զ Վ Ա Ր Ճ Ա Ր Ա Ր.

Գեներալը իզուր էր պարգևի հույս գուրգուրել: Էն չարաբաստիկ գորգը,
գտավ, բերեց Ֆեդոտը: Հիմա, ուղեղը լարել, ձգտում է ելք հնարել: Բայց դե՝
որտեղի՞ց հնարք, հիմարի գլխում դատարկ: Շա՜տ երկար նա միտք արեց ու
ոչինչ չհնարեց: Կուզես քեզ գետնովը տուր, - պետք է գնալ Ջադվին հյուր: Ելավ,
առավոտ կանուխ, ճամփա բռնեց դեպ կաղնուտ:

Ջ Ա Դ Ո Ւ.

Ինչի՞ ես էդպես լարվել,
Է՞լ ում հետ ես ընդհարվել.
Պարսի՞կն է պայման դրել,
Թե՝ լե՞հն է համը հանել:


Խմիր բորբոսնած լուծույթ:
Ոչինչ, որ գույնն է կապույտ:
Հենց որ խմես, առանցքիդ շուրջ
Կտաս քառասուն պտույտ:

Լուծույթն էդ՝ նեխահամ է,
Բայց՝ դողէրոց կհանե:
Ոտքի կելնես՝ թե ոտներդ
Առաջ բռնած չհանեն:

Գ Ե Ն Ե Ր Ա Լ.

Որսորդն է փորացավս,
Որ քո մոտ ետ դարձա ես:
Ոչ դժբախտությունս վերջ ունի,
Ոչ կա ժպտալու հավես:

Խորամանկ է, ինչպես դև:
Մեզ թողեց դռան ետև:
Չնայած քո կախարդանքին՝
Գտա՛վ նա գորգ ոսկեթել:

Տեսքով է հենց միամիտ,
Գլխում կա հազար հատ միտք:
Տեսնո՞ւմ ես ում հետ գործ ոնենք.
Մի ե՛լք գտիր խելամիտ:

Ջ Ա Դ Ո Ւ.

Պառավ տատի ու պապի...
Նայիր աչքիս ու ափիս...
Կեչուց դագաղ... Մատների խաղ...
Որսորդի բախտը կապիր:

Ցամաք... Ճահիճ... Երկինք... Ջուր...
Դու մի հսկա, նա՝ պուճուր...
...Թող Ֆեդոտը քո էդ, ճարի
Մի եղջերո՛ւ ոսկեղջույր:

Ոսկեղջույր եղջերվի հետ,
Կտրիր յո՛թ ծով, քառսո՛ւն գետ, -
Չե՛ս հանդիպի: Դա ասում եմ,
Որպես հմուտ երկրագետ:

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ZVARCHARAR
----------------

Arqan kotr'n e enkel, pqvel e, karmrk'tel. Larvel e, inchpes aghegh, arnakalel - hanc chak'ndegh. Yerb sharagunac e na, tgha es - heru mna. Khpum e achqatakin mi hatik, bayc inchpes hmut brncqamartik. Generale ed harvace kashvi vra e zgacel, - heqiate der ch's'k'sac - qaylum e virakapvac. Hima kheghche hececum, cnvac orn e anicum.


TAGAVOR
------------

De asa tesnem, djahel:
El inch es mtapahel?
Yelq ch'gtnes - k'hramayem
Anjamket dzerbakalel.

Zor es tvel userid
U plplun suserid.
Ughegh'd chi heriqum, vor,
Ardaracnes huysern im.


GENERAL
----------

Bantarkir, matagh hogut!
Mtrakir, cec tur angut!
Mek e, indz nman himarin
Voch mi ban chi ta ogut.

Kuzes, korchem arhavet!
Darnam nahatak anhet!
Bayc gorc chunem palatakan
Yes khardavanqneri het.


TAGAVOR
-------------

Dzer'd Norin Mecutyun,
Durs mi tur himarutyun,
Ayl gtir mi anluceli
U bard handznararutyun.

Isk te mnas es khelqin, -
Mi meghadrir voch voqi,
Bruncq's mi mec, karmravun
Hetq k'toghni qo demqin.


ZVARCHARAR
----------------

Generale izur er pargyevi huys gurgurel. En charabastik gorge gtav, berec Fedote. Hima, ugheghe larel, dzgtum e yelq hnarel. Bayc de vorteghic hnarq himari glkhum datark? Kuzes qez getnove tur - petq e gnal djadvin hyur. Yelav, aravot-kanukh, champa brnec dep kaghnut.


DJADU
---------

Inchi es edpes larvel?
El um het es endharvel?
Parsik'n e payman drel,
Te leh'n e hame hanel?

Khmir borbosnac lucuyt!
Vochinch, vor guynn e kapuyt.
Henc vor khmes, arancqid shurdj
Ktas qarasun ptuyt.

Luchuyt'n ayd nekhaham e
Bayc, dogheroc k'hane.
Votqi kyelnes, te votnered
Arach brnac ch'hanen,


GENERAL
-----------

Vorsord'n e poracav's
Vor qo mot yet darca yes.
Voch d'jbakhtutyun's verch uni,
Voch ka jptalu haves.

Khoramank e - inchpes dwv,
Mez toghec dran yetyev.
Chnayac qo kakhardanqin -
Gtav na gorg vosketel.

Tesqov e henc miamit,
Glkhum ka hazar hat mitq.
Tesnum es um het gorc unenq?
Mi yelq gtir khelamit!


DJADU
---------

Parav tati u papi...
Nayir achqis u apis...
Kechuc dagagh... matneri khagh...
Fedoti bakhte kapir!...

Camaq... chahich... yerkinq... djur...
Du mi hska... na - puchur!..
Togh vorsorde qo ed chari
Mi eghdjeru voskyeghdjur!

Voskyeghdjuyr yeghdjervi het,
Ktrir yot cov, qarsun get -
Ches handipi! Da asum em
Vorpes hmut yerkraget.

[Айк]

Варжапет, говорил тебе года два назад и все еще продолжаю говорить. Напиши Филатову, думаю он будет только за армянскую версию озвучки мультфильма и книги.
П.С. Может телеканал тв.арм-ру покажет его в эфире на армянском!

[varjapet]

Филатов умер давно, цав'д танем. Ты наверное Шацкую имел в виду. Ей я написал давно еще, году в 2004-м. А в 40 дней после смерти Леонида Алексеевича, находясь в Армении, хотел организовать мероприятие с первой публичной читкой перевода. Единомышленников не нашел. Пускай, ест не просит. Зато знаю что есть достойные ценители. Спасибо, апер. А вариант с латынской буквенностью, хоть и затеял для того, чтобы Фрейзи могла оценить звучание, потом думал что нужная вещь вообще. Ведь многие хотят хоть как-то приобщиться к языку. Если это поможет, то можно практиковать в этом формате и "Ов гиты?" Давида и стихи Парсама.

[Айк]

Филатов умер давно, цав'д танем. Ты наверное Шацкую имел в виду.

Вообще-то Овчарова (разве не он режиссер и фильма и мультфильма?) имел ввиду. Пытался вспомнить фамилию режиссера, но почему-то написал Филатов...

Ведь многие хотят хоть как-то приобщиться к языку. Если это поможет, то можно практиковать в этом формате и "Ов гиты?" Давида и стихи Парсама.

Да, полезное начинание!
П.С. Для Фрейзи надо на французском

[varjapet]

Да, вспомнил, ты говорил про мультпроект. Но моя последовательность пока хватила на то, что курить мог бросить. Если так пойдет к своему 80-десятилетию и Федотом займусь.

[Дзокка]

Варжапет.Классная работа.Перевод Федота-стрельца на армянский это очень тяжело.У меня до сих пор аудиокассета с голосом Филатова и я ее часто слушаю.Звучание на армянском этой смешной сказки необычное и красивое.
Респект.!

[varjapet]

ПОТЕШНИК
Зовёт царь стрельца удалого молодца. Не успел наш Федот
упреть с рожи пот, а у царя-злодея - новая идея. Царь бурлит
от затей, а Федька потей! В обчем жисть у Федьки - хуже
горькой редьки!..


ЦАРЬ
Ну-ко, сбрось хандру и лень
И - в дорогу сей же день!
Государственное дело -
Позарез нужон олень!
Коли ты царю слуга,
Подь за горы, за луга
И сыщи мне там оленя,
Чтоб из золота рога.
Не гунди и не перечь,
А поди и обеспечь,
А не то в момент узнаешь,
Как башка слетает с плеч!..


ПОТЕШНИК
Пришёл Федот домой, сопли - бахромой! Сел перед лучиной в
обнимку с кручиной. Жена-красавица на шею бросается, а он к
жене и не прикасается - сидит, плачет - горюет, значит!..


МАРУСЯ
Ты чаво глядишь сычом?
Аль кручинишься об чём?
Аль в солянке мало соли,
Аль бифштекс недоперчен??

ФЕДОТ
Да какой уж там обед!
Царь замучил спасу нет!
Поутру опять придется
Перед ним держать ответ!
Энтот царь лютей врага -
Снова шлёт меня в бега:
Отыщи, кричит, оленя,
Чтоб из золота рога!..

МАРУСЯ
Не кручинься и не хнычь!
Есть печали и опричь!
Ну-ка встаньте предо мною,
Тит Кузьмич и Фрол Фомич!
(Маруся хлопает в ладоши- появляются два дюжих молодца)
Коли поняли приказ -
Выполняйте сей же час!

МОЛОДЦЫ
Не извольте сумлеваться-
Чай, оно не в первый раз!..


ПОТЕШНИК
Чуть свет Федот - у царёвых ворот. Пришёл на приём, и олень
при ем. У царя от гнева закололо слева. Раздавил бы гниду,
но не кажет виду. Сидит, зевает - злобу скрывает!..


ФЕДОТ
Чай, заждался? Добрый день!
Глянь в окно когда не день!
Ты заказывал оленя-
Ну дак вот тебе олень!
И заметь! - рога на нём
Так и пыхают огнем.
От него без всякой лампы
По ночам светло ,как днём!..

ЦАРЬ
Тех оленей - ты не ври
Нет ни в Туле, ни в Твери.
Что в Твери в самом Багдаде
Их от силы штуки три!
А теперь прикинь, солдат, -
Где Москва, а где Багдад!
Али ты смотался за ночь
До Багдаду и назад?..

ФЕДОТ
Ну, даёшь, ядрена вошь!
И олень тебе не гож?
А вчерась мытарил душу:
Вынь оленя и положь!..
Коли ты и так богат
Я верну его в Багдад.
Кто там нонича у власти?
То-то парень будет рад!..

ЦАРЬ
Ты мне, Федька, энто брось,
Иль с башкою будешь врозь!
Я твои намёки вижу
Исключительно наскрозь!
Ну да ладно, за престиж
Разве чёрта не простишь!
Вот тебе пятак на водку
И катись, куды хотишь!..
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Զ Վ Ա Ր Ճ Ա Ր Ա Ր.

Չհասցրեց Ֆեդոտը լվանալ ձեռ ու ոտը, դեմքից սրբել քրտինքը, իսկ տրեխից՝ թրիքը, երբ թագավորը կանչեց իր մոտ հերոսին մեր խեղճ:

Թ Ա Գ Ա Վ Ո Ր.

Ծուլությունդ պահիր քեզ,
Ճամփա ել անմիջապես:
Ու էնքա՜ն աչքիս չերեվաս,
Մինչ եղջերու չգտնես:

Թե դու, անկեղծ ես մանկուց
Ծառայել ինձ անհատույց՝
Գտիր ու բեր է՛ն եղնիկը,
Որի եղջույրն է ոսկուց:

Թե չգտնես, ստահակ,
Կմուծես տաս հոգու հարկ:
Կամ էլ՝ դահիճը գլուխըդ
Կսարքի խաղագնդակ:

Զ Վ Ա Ր Ճ Ա Ր Ա Ր.

Ֆեդոտի հոգում տագնապ է ու վախ. քթից փսլինքը, բերնից՝ թուքը կախ:
Մտավ տուն թե չէ, աչքերը թրջեց: Մարուսյան ուրախ գրկում է նրան, իսկ նա անշարժ է, ինչպես պահարան: Մի լքված անկյուն նա առանձնացավ, որ ինքն իր հետ դարդ անի ու ցավ:

Մ Ա Ր Ո Ւ Ս Յ Ա.

Է՞լ ինչ կատու է անցել,
Ի՞նչ տնքտնքոց ես գցել.
Թե՞, բանջարը տապակած չի,
Թե՞, խավիծը չեմ խանձել:

Ֆ Ե Դ Ո Տ.

Տո ի՞նչ ուտելիք, ի՞նչ բան,-
Էլի գժվել է արքան:
Իրենից բան է հնարել
Ու ես պիտ պատասխան տամ:

Հիմա, ծերուկին անխելք,
Ոսկեղջույր եղնիկ է պետք:
"Թե չգտնես, - ասում է, - էլ
Գլխիցդ չի մնա հետք:

Մ Ա Ր Ո Ւ Ս Յ Ա.

Տղամարդ կաց, ի՛մ չամիչ,
Թող հոխորտա արքան գիժ:
Ո՞ւր եք, հապա, հանդե՛ս եկեք
Տիտ Կուզմիչ ու Ֆրոլ Ֆոմիչ:

Մարուսյան ծափ է զարկում ու հայտնվում են երկու ջահել աժդահակ:

Թե հլու եք իմ խոսքին՝
Հենց հիմա, անցեք գործի:

Ա Ժ Դ Ա Հ Ա Կ Ն Ե Ր.

Ոչ մի վայրկյան մի՛ կասկածեք,
Առաջին գործը հո չի՞:

Զ Վ Ա Ր Ճ Ա Ր Ա Ր.

Ֆեդոտը, լուսածեգին, պալատի կանգնեց շեմքին: Նախաճաշն իսկ չի կերել, ելել, եղնիկն է բերել: Թագավորը փրփրեց, ձախ թևատակը քորեց, կուզե Ֆեդոտին կուլ տալ, բայց, ստիպված է ժպտալ: Մատը՝ քիթը մտցնում, զայրույթն է
թաքցնում:

Ֆ Ե Դ Ո Տ.

Հո չուշացա՞: Բարի լույս:
Պատուհանից նայիր դուրս.
Քո պատվեր տված եղնիկը
Հրե՛ն, դրել եմ ի ցույց:

Եղջույրներն էլ, հաշվի առ,
Փլփլում են ոսկեվառ:
Էնպես որ՝ գիշերն էլ պետք չեն
Քեզ ճրագ ու նավթավառ:

Թ Ա Գ Ա Վ Ո Ր.

Էդպիսի եղնիկ, դդում,
Չի արածում ձեր հանդում:
Աշխարհումս, երեք հատ կա,
Երեքն էլ՝ Բաղդադում:

Իսկ հիմա, քեզ հաշիվ տուր.
Մոսկովն ո՞ւր, Բաղդադը՝ ո՞ւր:
Դու մի գիշերում, Բաղդադից,
Բերիր եղնի՞կ ոսկեղջույր:

Ֆ Ե Դ Ո Տ.

Քեզ չի գոհացնում ոչինչ.
Հիմի էլ՝ եղնիկն էն չի:
Երեկ ասում էիր. "Գտի՛ր,
Որ գլուխդ չթռչի:"

Թե որ դու չե՛ս հավանում, -
Ես, Բաղդադ ետ կտանեմ
Ու էնտեղի թագավորին
Ճոխ անակնկալ կանեմ:

Թ Ա Գ Ա Վ Ո Ր.

Դե-դե՜, խելքըդ հավաքիր,
Ոտքովդ տրեխ հագիր:
Թե դու, քո ձեռը փոշման չես -
Էդպես գեշ մի ակնարկիր:

Ես՝ տերն եմ իմ պատվերի,
Իսկ քեզ՝ աստված թող ների:
Ա՛ռ, տամ մի կես շիշ օղու փող -
Գնա՛, աչքիցըս կորիր:

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ZVARCHARAR
----------------

Ch'hascrec Fedote lvanal dzer u vote, demqic srbel qrtinqe, isk trekhic - triqe, yerb tagavore kanchec ir mot herosin mer kheghch.


TAGAVOR
---------------

Culutyun'd pahir qez, -
Champa yel anmidjapes!
U enqan achqis ch'yerevas
Minch yeghdjeru ch'gtnes!

Te du ankeghc es mankuc
Carayel indz anhatuyc -
Gtir u ber en eghnike
Vori yeghdjuyrn e voskuc.

Te ch'gtnes, stahak -
K'muces tas hogu hark!
Kam el, dahiche glukh'd
K'sarqi khaghagndak!


ZVARCHARAR
----------------

Fedoti hogum tagnap e u ah. Qtic - pslinqe, bernic - tuqe kakh. Mtav tun, te che - achqere trchec. Marusyan urakh grkum e nran, isk na ansharj e, inchpes paharan. Mi lqvac ankyun na arandznacav, vor inq'n ir het dard ani u cav.


MARUSYA
-------------

El inch katu e ancel?
Inch tnq'tnqoc es gcel?
Te bandjare tapakac chi?
Te khavice chem khandzel?


FEDOT
---------

To inch uteliq, inch ban?..
Lriv gjvel e arqan.
Qamakic ban e hnarel
U yes pit pataskhan tam:

Hima, cerukin ankhelq,
Vosk'yeghdjyur yeghnik e petq.
-Te ch'gtnes, - asum e, - el
Glkhic'd chi mna hetq.


MARUSYA
------------

Tghamard kac, im chamich!
Togh hokhorta arqan gij.
Ur eq? Hapa, handes yekeq
Tit Kuzmich u Frov Fomich!

(Marusyan cap e zarkum, haytnvum en yerku djahel ajdaha:)

Te hlu eq im khosqin -
Henc hima anceq gorci!

AJDAHANER
--------------

Voch mi varkyan mi kaskaceq!
Aradjin gorce ho chi?


ZVARCHARAR
----------------

Fedote lusacegin, palati kangnec shemqin. Nakhacash'n isk chi kerel, yelel, yeghnik'n e berel. Tagavore prprec, dzakh tevatake qorec, kuze vorsordin kul tal, bayc stipvac e jptal. Mate qite mtcnum - zayruyt'n e taqc'num.


FEDOT
--------

Ho ch'ushaca? Bari luys!
Patuhanic nayir durs.
Qo patver tvac yeghnike
Hren, drel em i cuyc!

Yeghdjyurnern el, hashvi ar,
Plplum en voskevar.
Enpes vor, gishern el petq chen
Qez chrag u navtavar.


TAGAVOR
-----------

Edpisi yeghnik, d'dum,
Chi aracum dzer handum.
Ashkharum's yereq hat ka,
Yereq'n el - Baghdadum!

Isk hima, qez hashiv tur, -
Moskov'n ur, Baghdad'n ur?..
Du, mi gisherum, Baghdadic
Berir yeghnik voskyeghdjuyr?


FEDOT
---------

Qez chi gohacnum vochinch,
Himi el - yeghnik,n en chi.
Yerek asum eir: - gtir,
Vor glukhed ch'trchi!

Te vor du ches havanum, -
Yes Baghdad yet k'tanem
U, enteghi tagavorin
Chokh anak'nkal kanem.


TAGAVOR
------------

De de, khelq'd havaqir,
Votqov'd trekh hagir!
Te du qo dzere poshman ches, -
Edpes gesh mi aknarkir.

Yes ter'n em im patveri.
Jsk qez - astvac togh neri.
Ar, tam mi kes shish oghu pogh -
G'na, aghqic's korir!

[varjapet]

Варжапет.Классная работа.Перевод Федота-стрельца на армянский это очень тяжело.У меня до сих пор аудиокассета с голосом Филатова и я ее часто слушаю.Звучание на армянском этой смешной сказки необычное и красивое.
Респект.!

Спасибо! Рад стараться! Вообще-то я тут ни при чем. Это гены виноваты. Автор гениального перевода романа "Анна Коренина" Ваган Тер-Аракелян - мой прадед.